Kentleşme sürecinde gecekondu oluşumları ve Fikirtepe örneği

Abstract

Türkiye'de 1945'ten itibaren girilen endüstrileşme ve kentleşme sürecinde Türkiye'nin kendine özgü koşullarının oluşturduğu gecekondu üretimi, sanayileşme sürecine girerken kentsel konut üretiminin bireysel ölçekte küçük sermayeye terk edilmesi, büyük sermayenin ise yalnızca devlet tarafından desteklenen ve özendirilen sanayi alanına kayması, merkezi ya da yerel yönetimler tarafından hızlı kentleşmeyle oluşacak alt tabakalara kiralık ya da mülk konut sağlayacak yeterli sunum mekanizmalarının geliştirilmemiş olması, diğer yandan bireysel ölçekte küçük sermayenin ürettiği ve bu yolla üretilen konut miktarının tüketim piyasasını karşılayamaması gibi nedenlerle, kentin hemen yanında alt tabakalar in kendi baslarına oluşturdukları bir alternatif konut üretim mekanizması olarak karsımıza çıkar. Türkiye'de gecekondu oluşumları, endüstrileşme ve kentleşme süreci içinde konut sunum mekanizmalarının gelişimi, değişimi ile paralel bir dönüşüm sürecine girmiştir. Bu. çalışmada, bu süreçlerde ortaya çıkan kültürel, ekonomik, politik ve coğrafi değişimlerin gecekondu dönüşüm sürecine etkileri anlatılmıştır. Fikirtepe örneği, bugünün ve gelecekteki durumun anlaşılmasında yardımcı olacaktır. Birinci bölümde gecekondunun tanımı yapılmış ve son 50 yıllık dönem içinde gecekondunun izlediği gelişim lenmiştir, İkinci bölümde gecekonduyu yaratan kentleşme süreçleri 3 döneme ayrılarak incelenmiştir. Bu bölümde, Türkiye'de tarihsel süreç içinde kentleşme ve sanayileşmenin getirdiği sorunlara üretilen çözümlerin yetersizliği karsısında ortaya çıkan gecekondu yerleşimlerinin yasallasma süreçlerini geçirdikten sonra hızla kat yükseklikleri artarak kentin genel görüntüsündeki yerlerini almaları anlatılmıştır. Bu dönemlerin sonucunda, yeni arazi bölünmeleri ile ortaya çıkan hisseli tapu haklarına, gecekondu yasaları kapsamlarına ve İmar Kanununun gecekondu ile ilgili hükümlerine yer verilmiştir. üçüncü bölümde Cumhuriyet öncesi ve sonrası İstanbul'un kentsel yapısındaki değişimlerin, sanayileşmenin, ortaya çıkan nüfus yoğunlaşmalarının sonucu olarak Fikirtepe gecekondu bölgesinin oluşumu anlatılmış ve bu bölgenin kente entegrasyonu, bölgede seçilen adaların arazi olarak kullanımı, kat adetleri, ıslah imar planı esasları, hisseli parsel olgusu ele alınmıştır. Sonuç bölümünde ise, Türkiye'deki kentsel konut üretiminin dönüşümü sırasında ortaya çıkan gecekondulaşma sürecine etki eden faktörlere yer verilmiştir.