Enerji üretim tesislerinde tehlike ve risk analizinde yeni interaktif bir yöntem ve uygulaması

Abstract

Bugün tehlike ve risk analizi, hemen her sektörde uygulanmaya başlanmıştır. Sigorta şirketleri sadece, kaza ve hasar riski gibi hususlarda riskleri belirleyip, buna göre müşteriden pirim tahsilatı yapmaktadır. Oysa bugün, ülkelerin oluşturduğu birlikler (AB gibi), her türlü tehlike ve bu tehlikelerden doğacak risklere karşı önlemler almaya çalışmaktadır. Bu doktora tezinde ise, dünyanın gündeminden hiç düşmeyecek olan Enerji konusunda, tehlike ve risk analizi ile ilgili, yeni bir yöntem geliştirilmiş ve enerji üretim tesislerinde model bir uygulama yapılmıştır. Geliştirilen yöntem tehlike ve risk analizleri sonuçlarının etkin bir şekilde uygulanabilir olmasını sağlayarak bu alandaki çalışmalara yeni bir boyut kazandırmayı amaçlamaktadır. Geliştirilen Yöntemde; iş sağlığı ve iş güvenliği, enerjinin arz güvenliği ve ikame edilmesi, enerji maliyetinin yönetilebilmesi ile ilgili tehlike ve risklerinin yansıra, enerji üretim tesislerinden kaynaklanan çevresel tehlike ve riskler de ele alınmıştır. Özellikle iş sağlığı ve güvenliği konusunda literatürde bilinen yöntemleri de kapsayan, detaylı bir yöntem geliştirilmiştir. Geliştirilen yeni yöntemdeki yenilikler aşağıdaki gibi özetlenebilir. 4x10’luk skalanın yanı sıra, iş kolunun bulunduğu tehlike gurubu, çalışma ve sosyal güvenlik bakanlığı; iş kazası istatistik sonuçlarının dikkate alınması ve bu kaza sonuçlarının tehlike guruplarına göre sınıflanmasını müteakip, bu istatistiklerin sonuca olası etkileri, ayrıca tesissin bulunduğu yerde olası kaza sonucu etkilenecek; insan ve çevre unsurlarına ilave olarak, muhtemel kazalar sonucu doğacak finansal ve ekonomik tehlike ve riskler de göz önüne alınmaktadır. Şayet veri tabanına ulaşılabilinirse, bina, makine ekipman yaşı ve bakım durumu, iş yerinde yönetim sistemlerinin uygulanıp uygulanmadığı ve etkinliği, (çevre, iş sağlığı, kalite) fabrika ve tesisler için, deprem, topoğrafik harita ve meteorolojik rasat sonuçları, terör ve sabotaja karşı korunma durumu, acil durum tatbikatları, tesiste çalışanların toplamı ve kişi başı ortalama iş deneyimleri gibi veriler analize katılıp, entegre bir risk analiz yöntemi oluşturulmuştur. Sonuç olarak bu yeni yöntem, enerji üretim tesislerine uygulanmıştır. Yeni yöntem ile sadece; iş sağlığı ve iş güvenliği ile çevre güvenliği değil; bunların yanı sıra, bu tehlikelerin ortaya çıkmasını müteakip meydana gelecek, ekonomik–finansal etkiler ile bunların ikame edilebilme ve kayıp etkileride dikkate alınmıştır. Tesislerin kaza dolayısı ile çalışmaması sonucu doğacak finansal-ekonomik kayıplar, ya da ceza ödemelerinden kaynaklanan benzer kayıplar söz konusu olacaktır. Ayrıca tesislerin üreteceği enerjinin de, kazalar dolayısı ile üretilememesi sonucu doğacak finansal kayıpların nasıl ikame edileceği de hesaba katılmaktadır. İş Sağlığı ve İş Güvenliği tüm dünyanın gündeminde olan bir konudur. Genelde iş güvenliğinde en önemli husus tehlike ve risklerin doğru analiz edilmesidir. Analizin doğru yapılaması sonucu, gerekli önlemlerde alınmış olacaktır. Bu nedenle doğru bir risk değerlendirme yöntemi olmalıdır ki, risklerde doğru analiz edilsin. Aksi halde yanlış risk analizi en azından; ya yanlış kişisel koruyucu donanım seçtirecek, ya da hiç gerekli olmadığı halde kişisel koruyucu aldırmak durumuna getirecektir. Bu da; işverene gereksiz kaynak harcatılması demektir. Diğer perspektiften baktığımızda ise; doğru yöntem, kaynağın doğru noktada ayrılmasını sağlayacak ve kaynak israfı önlenecek, işveren finansmanı yeni yatırım ve istihdam sağlamaya ayıracaktır. Geliştirilen yöntem, 4 boyutlu skalası ile literatürdeki mevcut yöntemlere ciddi bir fark sağlamlamaktadır. Harf ve sayıların ya da ikisinin birlikte kullanıldığı yöntemlerin yerine, burada olasılık parametresi 3 bileşene ayrılmış ve olayın fark edilebilirlik olasılığı ile olayın frekans olasılığı genel olasılık içinden ayrıştırılmıştır. Böylece sadece mevcuttaki olasılık kavramı içinde, bu iki parametreyi içermeyen olasılıklar kalmış ve daha anlaşılır ve yalın hale getirilmiştir. Yine; 4 boyutlu skalada gerek kantitatif, gerek kalittif gerekse yarı kantitatif kalitatif skalalar kullanılmıştır. Yöntemlerin SWOT analizleri yapılarak, kullanıcıların işyerlere en uygun iki tekniği seçerek, bu iki teknik ile risk değerlendirmelerini yapmaları önerilmiştir. Böylece bir yöntemin zayıf yönü diğerinin güçlü yönü ile desteklenecek ve iki yöntem ile risk açıklığı minimize edilmeye çalışılacaktır.