Tedarik zincirinde çok amaçlı tesis yeri seçimi probleminin olasılıklı lineer programlama ve bulanık ahp yöntemleri kullanılarak optimizasyonu

Abstract

Kâr ve maliyet optimizasyonunu sağlamak ve sürdürebilir bir şekilde yönetebilmek isteyen işletmeler, yeni iş yapıları ve süreçleri ile mevcut yapılarını coğrafi sınırlamaları ortadan kaldırarak biraraya getirmek zorundadırlar. İşletmenin bu hedefini destekleyen yapı tedarik zinciridir. Tedarik zinciri, hammadde üreticileri ve sağlayıcıları, hammadde ve yarı mamulleri işlenmiş ürüne dönüştürmesi yani imalat işlemleri ve bunun ardından bitmiş ürünleri dağıtım kanallarında nihai tüketiciye kadar ulaştırılması sırasında değer yaratan bütün unsurlardır.Yoğun rekabet ortamında pazar paylarını kaybetmek istemeyen üreticiler, geniş bir alana dağılan müşterilerine daha yakın olmak, ürün teslim ve servis sürelerini daha da kısaltıp, daha iyi hizmet verebilmek amacıyla üretim ve dağıtım merkezleri yerleşimlerini doğru tespit etmek durumundadırlar. Dinamik ve değişken şartlar altında işletmelerin bu tespiti gerçekleştirmesi zolaşmaktadır. Teori ve pratikte tedarik zinciri başlığı altında en çok incelenen konulardan biri ağ tasarımı ve optimizasyonudur. Ağ tasarım probleminin çözümü ile üretim ve dağıtımın gerçekleştirildiği fabrika, depo, dağıtım merkezi gibi tesislerin sayı ve yerleri pazardan gelen talep ve ilgili maliyet faktörlerinin gözönüne alınması ile belirlenebilir. Burada yapılacak doğru tespitler işletmenin minimum maliyetle doğru kararlar almasını sağlayacaktır.Bu doğrultuda tez çalışması kapsamında çok kademeli bir tedarik zincirinde, olasılıklı lineer programlama ile bulanık analitik hiyerarşi prosesleri yaklaşımlarının entegrasyonu ile kalitatif ve kantitatif faktörleri ele alan çok amaçlı bir lineer programlama modeli kurulmuştur. Birinci amaçta taşıma ve tesis maliyetleri toplamının minimizasyonu, ikinci amaçta ise maksimum kalitatif faktörlerin faydası amaçlanmıştır. Zincirde belirsizlik olduğu varsayılmış ve bu birinci amaç olasılıklı lineer programlama, ikinci amaçta ise bulanık analitik hiyerarşi prosesi ile temsil edilmiştir. Sayısal uygulama kısmında tedarikçi ve müşteri sayısı sabit kabul edilerek, fabrika ve dağıtım merkezi tesis yerlerinden hangilerinin açılması gerektiği ve hiyerarşideki tesisler arası taşınacak ürün miktarları hesaplanmıştır. Hesaplamalarda LINGO 9.0 optimizasyon yazılımından faydalanılmıştır. İki fazlı olasılıklı lineer programlamaya ait değişik senaryolar değerlendirildikten sonra elde edilen sonuçlar karşılaştırılmış ve karar vericiye interaktif bir şekilde sunulmuştur.