Özet:
Stratejik ve jeopolitik önemi her geçen gün artan İstanbul Boğazı, çevresinde yaşayan insan ve canlı nüfusu ile de olası bir deniz kazasında büyük risklere açık durumdadır.Bu çalışmada İstanbul Boğazı bölgesinde bu güne kadar yaşanmış kazaların oluşma nedenleri üzerinde Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (fuzzy-AHP) ve Hata Türleri ve Etki Analizi (FMEA) yöntemleri ile analiz yapılarak, İstanbul halkı ve çevresi için Boğaz trafiğinin oluşturduğu riskler belirlenmiştir. Yapılan analizlere göre bulunan risklerin oluşturacağı tehlikelerin ve olası kazaların engellenmesi için ortadan kaldırılması gereken nedenler belirlenmiştir.Boğaz'da yaşanan kazaların %29.1'i çatışma tipi kazalar olmuştur. Bu kaza tipi can ve mal kaybına sebep olduğu gibi çeşitli etkenler ile birleşerek çevre kirliliği oluşturabilmektedir. Yaşanan kazaların oluşma nedenlerinin birçok kaza tipi için benzerlik taşıdığı görülmüştür. Çatışma, karaya oturma, çatma ve temas tipi kazalarda en sık yaşanan kaza nedenlerinin hatalı manevra, hatalı seyir, ve hava muhalefeti olduğu görülmüştür. Hatalı manevra ve seyir nedenlerinin temelinde insan hatası olduğu düşünülmektedir. Her iki kazanın birinde aktör olarak yer alan Türk gemilerinin kılavuz alma oranları ise %1'ler düzeyindedir. Bu ise kazaların insan hatası sonucu olduğunu destekler bir durumdur.Ayrıca Boğaz'da yaşanan çatışma tipi kazaların %18'inin 500 GRT altındaki gemilerin karıştığı görülmektedir. Yaygın görüş olan riskin büyük gemilerden kaynaklandığı düşüncesinin hatalı olduğu gözler önüne serilmiştir. Düzensiz sefer yapan bu gemilerin de trafik kontrol sistemine dahil edilmesi gerekmektedir.Ayrıca Marmaray çalışması nedeniyle başlatılan tek yönlü trafik uygulaması kazaların üzerinde azaltıcı etkilere sahip olmuştur, bu nedenle tek yönlü trafik uygulamasının çalışmanın bitmesinden sonrada devam edilmesinde fayda bulunmaktadır.
