Özet:
Periferal Konumlarda Hacimli Sübstitüent içeren PorfirazinlerTetrapirolic makrohalka sistemlerinin iki ana yapısı porfirazinlerle ftalosiyaninleri de içeren tetraazaporfirinler ve porfirinlerdir.Porfirazinler farklı fiziksel ve kimyasal özellikler göstermektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalar porfirazinlerin zengin koordinasyon kimyalarını, mükemmel kimyasal, termal ve fotokimyasal stabilitelerinin yanında teknolojik uygulama alanlarını da gözler önüne sermektedir.Porfirazinler, ftalosiyaninler ve porfirinlerin ve geçiş metal komplekslerinin sentezi, elektrofotografide, optik veri depolamada, yakıt hücrelerinde, fotoelektrokimyasal hücrelerde, fotovoltaik hücrelerde, ayrıca nonlineer optik malzeme, sıvı kristal, elektrokromik madde olarak ve özellikle de fotodinamik terapide kullanılmaktadır.Periferal konumlarda fonksiyonel gruplar taşıyan porfirazinler yeni optik, manyetik ve elektronik özellikleri sergileyecek geniş potansiyele sahiptir. Aynı zamanda porfirazinlerin sahip oldukları karakteristik keskin renkleri de, söz konusu bileşiklere bazı ilave üstün özellikler kazandırmaktadır. Merkezde bulunan geçiş metal iyonu, moleküler özellikleri yeni yönlere sevk etme, değiştirme ve kontrol etme imkanlarına sahiptir.Çalışmanın ilk kısmında, periferal konumlarda sekiz adet kinolin-3-karboksilik asit grubu taşıyan yeni bir porfirazin sentezlenmiştir.1,2-bis(hidroksietiltiyo)maleonitril bileşiği, disodyum tuzu halindeki başlangıç maddesinin 2-bromoetanol ile mutlak alkol (etanol) içerisinde 3 gün süren reaksiyonu sonucu elde edilmiştir. Magnezyum, n-propanol ve bis(2-hidroksietiltiyo)maleonitrilin siklotetramerizasyon reaksiyonu ile magnezyum porfirazin sentezlendi. Porfirazin üzerindeki OH gruplarının karboksilik asit ile esterleşme reaksiyonuna sokulması ile kinolin karboksisübstitüe porfirazinler elde edilmiştir. Pz4 yi hedeflenen kinolin-3-karboksi sübstitüe magnezyum porfirazin, Pz5 e dönüştürmek için kinolin-3-karboksilik asit sekiz OH grubunun hepsinin esterleşebilmesi için disikloheksikarbodiimid varlığında kullanıldı.Oktakis(kinolin-3-karboksi) sübstitüe porfirizinato magnezyum metalinde metal iyonları koordine eden porfirazinler hazırlanması için uygundur. Trifluoroasetik asit ile muamele edilerek metalsiz porfirazin Pz6 elde edilmiştir.Heterojen kataliz, elektrooptik aygıtlar ve elektronik sensörler gibi birçok teknolojik uygulama alanına sahip olması nedeniyle asimetrik tetrapiroller ve onların geçiş metal komplekslerinin sentezi ve karakterizasyonu aktif bir araştırma alanı yaratmıştır.Çalışmanın ikinci kısmında ise farklı bir yöntem uygulanarak asimetrik etil sülfanil porfirazin sentezlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla tam substitue porfirazinin (AsP5)(2,3,7,8,12,13,17,18-oktakis(etilsülfanil)-5,10,15,20-21H,23H -porfirazin) bir etil sülfanil ucunun yerine hidrojen atomunun geçmesiyle asimetrik porfirazin (AsP8)(2,7,8,12,13,17,18-heptakis(etilsülfanil)-5,10,15,20-21H,23H -porfirazin) elde edilmiştir. Bu ürün NBS ile bromlanarak mono bromo porfirazin elde edilmiştir. Bromlanan ürüne paladyum katalizörlüğünde Sonogashira reaksiyonu ile fenil asetilen bağlanmıştır.