Özet:
T. chiliophyllum varyetelerinden var. monocephalum, var. chiliophyllum, var. oligocephalum ve var. heimerlei bitkileri üzerinde karşılaştırmalı olarak fitokimyasal araştırmalar yapılmıştır. Elde edilen ekstrelerin ve uçucu yağların insektisit, antimikrobiyal, sitotoksik ve antioksidan aktiviteleri incelenmiştir. S. granarius'a karşı en yüksek aktiviteyi T. chiliophyllum var. oligocephalum gövde ekstresi %87 ölüm oranıyla kontak toksisite göstermiştir. T. chiliophyllum var. monocephalum çiçek uçucu yağı Bacillus cereus' karşı en yüksek antimikrobiyal aktiviteyi (MIC: 62.5 "L/mg) göstermiştir. DPPH radikal süpürücü etkisi en yüksek ekstre T. chiliophyllum var. oligocephalum etil asetat ve metanol ekstrelerinde görülmüştür (%91.9 ve 93). Saf maddelerin içinde en yüksek etki 4',5,7-Trihidroksi-3',6-dimetoksiflavon maddesinde %81.5 DPPH süpürücü etkisi ile görülmektedir. Kromatografik yöntemlerle izole edilen maddelerin yapıları spektral yöntemler ve bazı kimyasal reaksiyonlarla belirlenmiştir. İzolasyon çalışmalarında ikisi yeni olmak üzere toplam ondokuz madde elde edilmiştir. T. chiliophyllum var. monocephalum bitkisinden ilk defa izole edilen 1-epi-Chiliophyllin, Olean-12,13-en-3ß,10ß-olid ve nadir olarak rastlanan 4',5,7-Trihidroksi-3',8-dimetoksiflavon, 4,5,7-Trihidroksi-8-metoksiflavon maddeleri, T. chiliophyllum var. chiliophyllum bitkisinden Cumambrin A, Cumambrin B, Dehidrocumambrin A, Dehidrocumambrin B ve Tatridin A maddeleri, T. chiliophyllum var. oligocephalum bitkisinden İzofraksidin, 5-Hidroksi-3',4',6,7-tetrametoksiflavon, 5,7-Dihidroksi-3',4',6-trimetoksiflavon, 4',5-Dihidroksi-6,7-dimetoksiflavon, 4',5-Dihidroksi-3',6,7-trimetoksiflavon, 5-Hidroksi-3',4',7-trimetoksiflavon, 3',5,7-Trihidroksi-4',6-dimetoksiflavon, 4',5,7-Trihidroksi-3',6-dimetoksiflavon ve Taraksasterol asetat maddeleri izole edilmiştir. T. chiliophyllum var. chiliophyllum bitkisinin farklı lokasyonlardan toplanan örneklerinin uçucu yağ ve ekstrelerinin bileşenleri birbirleriyle karşılaştırılmış ve XLSTAT 7.5.2 versiyonu istatistik programı ile "agglomerative hiererchical cluster" analiziyle farklılıkları incelenmiştir. Dendogramlardan elde edilen sonuçlarda bu bitkinin Van-Güzeldere ve Van-Muradiye'de yetişen iki farklı kemotipi olduğu gözlemlenmiştir.
