Özet:
Bu çalışmada, şehir içi toplu taşımacılıkta kullanılan bir otobüsün belirlenen güzergahta gün boyunca, farklı trafik yoğunluğunda çalıştırılmasında yol, hız, ivme, zaman, vites kullanım şartı, yolcu sayısı ve yakıt tüketimi gibi temel parametrelerinin gerçek değerleri yapılan ölçümler sonucu belirlenerek bu veriler ile uyuşan, otobüsün motor performans, ağırlık ve güç aktarma sistemi çevrim oranlan gibi değerlerinin kullanılması ile her seyir şartına uyan yakıt tüketimini hesaplayacak model oluşturulmuştur. Gerçek değişimle uyum sağladığı gözlenen ve bir saniye aralıklarla sefer boyunca tüketilen yakıt miktarı değişimini veren hesaplama modelinde yakıt tüketimine etki eden üst seyir hızı, vites kademesi seçimi, kararlı hızda seyir, durak sayısı gibi faktörler realiteden uzaklaşmayacak mertebede değiştirilerek sefer içerisinde yakıt tasarrufuna etki yüzdeleri ve elde edilebilir değişimlerini optimum mertebelerinin ne olması gerektiği araştırılmıştır. Buna göre, durak sayısının azaltılmasının yakıt tasarrufuna etki mertebesinin %3-5.8, kararlı üst seyir hızında mümkün olan en yüksek vites ile seyrin yoğun trafik şartlarında yakıt tasarrufuna etki mertebesinin %27-53, açık trafik şartında yakıt tasarrufuna etki mertebesinin %30-55, gerçek sefer şartlarında mümkün olan en yüksek vitesin kullanılmasının yakıt tasarrufuna etki mertebesinin %6.5-12.2, aracın yavaşlama şartında çalıştırılmasında silindirlere püskürtülen yakıtın kesilmesinin yakıt tasarrufuna etki mertebesinin % 9.39 olduğu görülmüştür. Trafiğin yoğun olmadığı seferlerde elde edilen veriler değerlendirilerek, söz konusu güzergahta yakıt tüketimi yönünden en uygun seyir ve araç kullanım şartlan hesaplama modeli ile elde edilip yapılan karşılaştırılmalarda sürücünün olumsuz araç kullanım alışkanlıklarının yakıt tüketimine etkileri belirlenmiştir. Trafiğin yoğun olduğu saatlerde yapılan seferlere ait ölçüm sonuçlan, aynı güzergahta açık trafik şartının olduğu varsayımı ile karşılaştırılmıştır. Bu karşılaştırma sonucu sürücünün olumsuz taşıt kullanım alışkanlığı ile birlikte yoğun trafiğin toplam yakıt tüketimine etki mertebeleri araştırılmıştır. Aracın yavaşlama ve hızlanma şartlarını arttıran trafik koşulunun yakıt tüketimini etkileyen en önemli etken olduğu görülmüştür. Olumsuz sürücü alışkanlıklarının giderilmesi, tercihli yol uygulamasına geçilerek yoğun trafiğin olumsuz etkilerinden uzaklaşılması, rahatsızlığa yol açmayacak şekilde yakın durakların kaldırılması, yakıt püskürtme sistemine etki edilerek yavaşlama şartında silindirlere püskürtülen yakıtın kesilmesi ve seyir şartlarına en uygun vites kademesinin kullanılması gibi uygulanabilir önlemlerin alınması ile söz konusu güzergahta toplam % 55 mertebesinde yakıt tasarrufunun sağlanacağı görülmektedir.
