Endüstriyel miras kapsamındaki alanların kentsel yenilemeyi oluşturmadaki rolünün irdelenmesi "Ödemiş örneği"

Abstract

Tez çalısmasında, belirlenen amaç dogrultusunda kurgu su sekilde olusturulmustur. Çalısmanın baslangıcında, endüstrinin çıkıs noktası, "Endüstri Devrimi" , gelisim süreci ve sonuçları kapsamında degerlendirilmistir. Sanayilesme olgusunun meydana gelisi, olusturan nedenleri irdelenmis, sanayilesmenin kentlesmeye etkileri, mekânsal, sosyal ve ekonomik boyutlarda incelenmistir. Sanayilesme süreci baslıgı altında, Türkiye'deki sanayilesme sürecive sonuçları irdelenmis, tezin alan çalısmasına kurgusal dayanak olusturmak amacıyla,dönemsel etkileri arastırılmıstır.kinci bölümde, tez çalısmasının strüktürünü olusturan "Endüstriyel Miras" kavramı ve olusumundaki nedenler, kuramsal çerçevede ele alınmıstır. Endüstriyel mirası koruma vedegerlendirme yaklasımları incelenmis, degerlendirilme önerileri Türkiye ve dünya örnekleriile desteklenmistir.Bu bölümde yapılan arastırmada, Endüstriyel mirasın degerlendirilmesinde farklı iki yaklasım modeli oldugu belirlenmistir. Biri, mimari kimlige sahip endüstri yapısının, tek yapı ölçeginde korunması ve degerlendirilmesi kapsamındaki tekil yaklasım, digeri de, endüstriyel mirası, kentsel alanın ve toplumsal yasamın önemli bir parçası olarak tanımlayan, kentsel ve kamusal kazanımları hedefleyen, katılımcı degerlendirme yaklasımıdır. Bu iki yaklasım kuramsal temelde ve uygulama da farklı boyutlar sergilemektedir. Korumacı ve tekil ölçekli degerlendirme modelinde mimari degerler göz önüne alınarak fiziksel bir yenileme hedeflenirken, diger yaklasımda ise kentin yasam kalitesini arttırmayı planlayan, toplumsal katılım boyutlu islevsel dönüsüm benimsenmektedir. Endüstriyel mirası degerlendirme yaklasımlarındaki bu irdeleme ile tez çalısmasının amacında belirlenen, "Kentsel Yenileme"boyutundaki etkilerin degerlendirilmesinde, kavramsal bir temel olusturulması hedeflenmistir. Çalısmanın üçüncü bölümünde, önceki bölümde incelenen ve kentsel ölçekte degerlendirilen endüstri mirasının, gelismis bir bakıs açısıyla, "Kentsel Yenileme" yi olusturmadaki rolleri irdelenmistir. Kentsel yenileme kavramı ve yaklasımları incelenmis, endüstriyel miras kapsamındaki alanlarda gelistirilen kentsel yenileme yaklasımları farklı boyutları ile degerlendirilmistir. Tez çalısmasının bu bölümünde, endüstriyel miras alanlarının kentsel yenilemeye dönüsümünü kurgulayan bir model önerilmistir. Bu model ile endüstriyel mirasalanlarının kentsel yenileme bakıs açısıyla degerlendirilebilmesi için kriterler belirlenmistir. Belirlenen kriterler kapsamında, endüstriyel miras alanlarının kentsel planlama yaklasımlarıile yenilenmesi sürecinde, yerel"bölgesel analiz ve degerlendirme boyutları gelistirilmeye çalısılmıstır. Olusturulan modelde, bölgesel potansiyeller ve hedefler kapsamında yenilemeyi olusturan dinamikler incelenerek, kentsel sürdürülebilirligi saglayacak ve kent kültürü yaratılmasına katkıda bulunacak, yenileme yaklasımları getirilmesi ve temel ilkeler belirlenmesi hedeflenmistir. Dördüncü bölümde, endüstriyel miras alanlarının kentsel yenileme bakıs açısıyla degerlendirme yaklasım modeli, tezin alan çalısmasını olusturan Ödemis Kenti örneginde sınanmıstır. Ödemis, gerek Küçük Menderes havzasındaki merkezi konumu, gerekse ve Ege Bölgesi'nin sanayi yapısını sergilemesi nedeniyle, örnek olarak seçilmistir.1930'lardaki yapılanma ile Ödemis, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk modern kentlerinden biri durumuna getirilmistir. Ekonomisi tarımsal üretim agırlıklı bir kent olan Ödemis'te, sanayinin gelisimi oldukça yavas olmus, ancak 1950'li yıllardan itibaren kentte fabrikalar kurulmaya baslamıstır. Kent merkezinin büyümesi ve sanayinin kent dısına tasınması sonucu islevini yitiren ve degerlendirilmeye açık endüstriyel miras potansiyeline sahiptir. Ödemis'teki endüstriyel miras alanlarının, kentsel yenileme kapsamında, sosyal, kültürel ve ekonomik boyut baz alınarak degerlendirilmesini hedefleyen yaklasım modelinde, Ödemis'in tarihten gelen fiziki verilerin ve toplumsal yasamın sürekliliginin korunması ve endüstriyel miras alanlarının yenilenmesindeki geçerliligi sınanmıstır. Modelin, genel endüstriyel miras alanlarında uygulanabilir kimlikte olmasına çalısılmıstır. Arastırmanın son bölümünde, önerilen modeldeki kriterleri saglayan ve örnek olarak seçilen Ödemis Kenti için kentsel yenileme senaryosu olusturulmustur. 21. yüzyılda, Ödemis'in kentsel kimligini vurgulayan, toplumsal katılımlı ve sürdürülebilir bir kentsel yenileme yaklasımı ile degerlendirilmesine yönelik, varsayımlar gelistirilmis ve kuramsal bazda önerilerde bulunulmustur.