Yapı ürünlerinden kaynaklanan yapı içi hava kirliliğinde risk yönetimi

Abstract

Yaşamlarını sağlıklı çevrelerde sürdürebilmek, insanların temel gereksinmelerindendir. Barınma gereksinmesine yanıt verebilmek üzere, doğal çevre içinde üretilen yapma çevrelerde/ yapılarda gereksinmeler karşılanırken, aynı zamanda sağlık için uygun koşulların sağlanması gerekmektedir. Yapı içi hava niteliğinin (IAQ) sağlanması da bu koşullardan birisidir. Doğal ve yapay kirleticilerin etkisiyle, yapı dışında ve içinde oluşan kirlilik yapı içi havasında, insan sağlığını olumsuz etkileyerek risk oluşturabilmektedir. Yapı dış çevresinde oluşan (ulaşım araçlarından yayılan gazlar, polenler, is, duman, yapı yakınındaki diğer kirletici kaynakları, vb) kirliliklerden etkilenirken, yapı içinde de yapı içi havası, yapıdaki kullanıcıların biyolojik yapısından, eylemlerinden ve yapıyı fiziksel olarak oluşturan yapı ürünlerinden (gereç, parça, bileşen, öge, birim) kaynaklanan kirleticilerden etkilenmektedir. Kullanıcıların yapı içindeki kirli havadan etkilenmesi, kirleticinin yoğunluğuna, yapıyı kullanma süresine (sürekli ya da geçici kullanım), ve içinde olduğu risk grubuna göre değişim göstermektedir.Bu çalışmada, yapı ürünlerinin neden olduğu yapı içi hava kirliliğinin, kullanım aşamasında kullanıcıların sağlığı için sağlık riski oluşturup oluşturmadığı kararının verilmesi, risklerin yönetilmesi ve bunun için de bir model oluşturulması amaçlanmıştır. Çalışma sunulurken yapı ürünleri-yapı içi hava kirliliği, insan sağlığı ilişkisi, risk, risk analizi, risk yönetimi, yapılmış risk modelleri, yapı ürünlerinden kaynaklanan risk konularından söz edilmiş ve önerilen modelin adımları verilmiştir. Ön analizde, yapı ürünlerinden kaynaklanan yapı içi hava kirliliğinde tehlikelerin neler olabileceği ve risk analizi için veriler belirlenir. Risk analizinde, tehlike belirlendikten sonra ölçülebiliyorsa gerekli ölçümler yapılır. Etkilenme ve doz-tepki değerlendirmesi yapıldıktan sonra sınır değerler ve olasılık şiddete göre sınır değerde/ orta-orta ya da sınır değerin üzerinde/ yüksek- çok ciddi olan kirlilik düzeyi ve buna neden olan kirletici için olası risk ve kabul edilemez risk sınıflandırması yapılır. risk yönetimi kararı verilir. Uygulanacak risk yönetimi için modelleme yapılır. Riskin yapı ürününün içeriğinden, uygulamasından ya da kullanılmasından kaynaklandığının belirlenmesi ile ürün- risk ilişkisi kurulur. Ürün, ortam ve kullanıcıya yönelik yönetim seçenekleri belirlenir. Karar uygulanır ve uygulamanın sonucu değerlendirilir. Sonuç olumsuz ise geri besleme yapılır, adımlar tekrarlanır.Yapı ürünlerinden kaynaklanan yapı içi hava kirliliğinde risk yönetimi modeli ile yapı ürünlerinden kaynaklanan riskler yönetilecek, insan sağlığının olumsuz etkilenmesi azaltılabilecek ve kullanıcılar için sağlıksız olan ortamlar yeniden sağlıklı olma özelliği kazanabilecektir.