Özet:
Dünyada ve Türkiye'de deprem, sel, heyelan kasırga vb doğal afetler sonucu birçok ekonomik ve sosyal kayıplar oluşmaktadır. Çalışmada, deprem tehlikesi altındaki mevcut yerleşim alanlarının afet öncesi fiziksel ve sosyal etkilenebilirliğini değerlendirmeye yönelik, Türkiye için uygun değerlendirme formunun geliştirilmesi amaçlanmıştır. Çalışma, konu ile ilgili yapılmış benzer çalışmaların araştırılması, değerlendirme formunun geliştirilmesi, uygulama, analizler ve sonuçların değerlendirilmesi süreçlerini içermektedir.Etkilenebilirlik değerlendirme formunu, binanın üzerinde bulunduğu zemin özellikleri, bina fiziksel özellikleri, bina tahliye koşulları ve sosyal (demografik ve sosyoekonomik) yapı ana başlıkları oluşturmaktadır. Binanın üzerinde bulunduğu zemin için yüzey fayları, yer sarsıntısı, sıvılaşma duyarlılığı, heyelan tehlikesi ve depremle ilgili sel tehlikesine ilişkin veriler ele alınır. Fiziksel dokuyu oluşturan başlıca unsurlar, binanın taşıyıcı sistemi ve taşıyıcı olmayan etkilenebilir bileşenleridir. Binanın tahliye sistemi etkilenebilirlik değerlendirmesinde, merdiven taşıyıcı sistemi, merdiven evi özellikleri, kaçış yolu genişliği, çıkış kapısının boyutları, açılış yönleri ve doğal aydınlatma ile binanın en yakın açık alana mesafesi gibi konular değerlendirilir. Bina konut kullanıcısı için sosyal etkilenebilirlik kapsamında etkilenebilir yaş grupları, gelir, eğitim, mülkiyet durumu vb. gibi alt başlıklarda değerlendirme yapılır.Çalışmada geliştirilen depremden fiziksel ve sosyal etkilenebilirlik değerlendirme formu İstanbul Avcılar ilçesinde 40 betonarme binada (349 konut) ve 1225 kişiye (konut kullanıcısı) uygulanmıştır. Değerlendirme formunun kesinleştirilmesinde ilgili meslek gruplarından (mimarlık, şehir plancılığı ve inşaat mühendisliği) anket yoluyla görüş alınmıştır. Anketlerden elde edilen verilerin SPSS istatistiksel analize yönelik bilgisayar yazılım programı yardımı ile faktör analizi, uyum analizi ve karar ağacı analizi gerçekleştirilmiştir. Uygulama alanından elde edilen veriler, SPSS istatistiksel analize yönelik bilgisayar yazılım programı yardımı ile değerlendirilmiş (ki-kare testi), etkilenebilir değişkenler arası bir bağlantı olup olmadığı incelenmiştir. Binaların 1968-1975 arasında inşa edilmiş olması, kademeli olarak ruhsatlandırılmış olması ve yapım özellikleri, birçok etkilenebilirlik değişkenle bağlantılı bulunmuştur.
