Özet:
Bu tez Geç Osmanlı Erken Cumhuriyet Döneminde yazılmış olan mimarlık tarihi metinlerindeki söylemlerin analizini yapmayı amaçlamaktadır. Tezde "bütünsellik anlatıları" olarak adlandırılan bu söylemlerin yazılı metinlerdeki işleyiş biçimleri incelenmiştir. İlk bölümde bu analizi yapmaya olanak sağlayan kuramsal araçlar tarif edilmeye çalışılmıştır. İkinci bölümde ise, tezde kullanılan metinler, ilk bölümdeki kavramlar aracılığı ile irdelenmiştir.Tezde tek bir anlatının izi sürülmemiş birbirinden farklı birçok anlatıya (Milliyetçilik, bağlamsalcılık, muhafazakarlık vb.) yer verilmiştir. Bu anlatılar tezde tek tek ele alınmamış daha geniş bir bağlama oturtulma çalışılmıştır. Bu söylemlerin ele alınan metinlerde nasıl ortaya çıktığı ve ne işe yaradığı sorgulanmıştır. Bu sayede söylemler bir neden olarak değil bir sonuç olarak değerlendirilmiştir.İlk bölümün temel iddiası şudur, söylemler arasındaki fark geçmiş ile kurulan ilişki biçiminden kaynaklanmaktadır. Bu bölümde geçmiş bir boşluk olarak kabul edilmiştir. Söylem ise bu boşluğu kapama biçiminin adıdır. Üretilen metinler ise senaryo olarak adlandırılmıştır. Bütünsellik anlatıları geçmişi, bugünü ve geleceği bütünselleştiren senaryolardır. Ele alınan söylemlerin bu boşluğu nasıl kapamaya çalıştıkları, hangi senaryoları ürettikleri ilk bölümün konusunu oluşturmaktadır.Tezin ikinci bölümünde ise, üretilen bu senaryolar yan yana konularak okunmaya çalışılmıştır. Bu paralel okumalar sayesinde faklı modellerin nasıl aynı bütünsellik hayaline sahip olduğu vurgulanmıştır. Kendini tek ve doğru kabul eden bu "mutlak" söylemlerin yan yana gelince hangi defolara sahip oldukları açığa çıkartılmaya çalışılmıştır. Bu defoların açığa çıkması ise aşkın anlatılar üzerine konuşulabilmesini sağlamaktadır. Bu konuşma aynı zamanda bu söylemlerin üreticileri üzerine de yapılabilir. Ortamdaki aktörlerin sahip oldukları pozisyonlar ve bu pozisyonlar aracılığı ile ürettikleri metinlerin sorunsallaştırılması tezin ikinci bölümünü oluşturmaktadır.Sonuç bölümünde ise birinci ve ikinci bölümde ele alınan metinler aracılığı ile mimarlık tarihi yazımı hakkında bir değerlendirme yapılmıştır.
