Yapıların içinde ışık-renk ilişkisi

Abstract

Işık ve Renk, yapı fiziğinde, fizik ortamı oluşturan öğelerden ikisidir. Bütün fizik ortam öğeleri gibi, bu öğelerin de, birlikte ele alınması zorunludur. Bu durum, Renk' in bilimsel tanımı içinde çok açık bir biçimde belirlenmiştir. Bu tanıma göre, "renk", kısaca, öznel olarak bir duyularına öğesi, nesnel olarak da bu duyulanına öğesini doğuran ışık uyartıları dır. öte yandan, görsel algılamanın, görmenin, ışık aracılığı ile olduğu da bilinen bir gerçektir. Çünkü, insanlar, nesneleri -varlıkları-, görme alanı içindeki değişik yüzey parçaları arasındaki, renk ya da açıklık- koyuluk ayrımları ile algılar ve ayırt ederler. özellikle yapıların içinde, ışık ve renk bir bütün oluşturarak, görme alanındaki yüzeylerin algılanmasında, belirli bir takım değişikliklere yol açarlar. Bir iç mekanda, ışık kaynaklarından yüzeylere gelen ışıklar, iç yüzeyler de, genellikle, düzgün yayılmamış aydınlıklar (büyük aydınlık ayrımları) oluşturur. Yüzeylerdeki aydınlık ayrımlarının doğal sonucu olarak, içme kandaki yüzeylerin renk bileşenlerinde değişimler (değer ve doymuşluk değişimleri), sapmalar, iç mekan renk düzeninde beklenenden değişik anlam ve etkiler ortaya çıkar. Ayrıca, ışık kaynaklarından yüzeylere gelen ışığın yüzeylerden yansıyarak oluşturduğu yansımış ışık, ve daha sonra bunun iç yüzeyler arasında ardarda yansıması sonucunda oluşan yansımış ışık, iç mekan yüzeylerinde, belirli renkse 1 değişimlere (tür ve doymuşluk değişimlerine) neden olur.. vıı. Yani, görme alanındaki renklerin bileşenlerinde belirli önemli değişiklikler görünür. Bu nedenle, kapalı bir hacimde, ışık ve renk ilişkisi bir bütün olarak ele alınmalı ve birlikte incelenmelidir. Bu çalışmada amaç, yapıların içinde ışık ve renk konularını birlikte ele alarak, "yapıların içinde birbirini gören yüzeylerde kullanılan renklerin, ışığın yansışması nedeniyle birbirleri üzerlerinde yol açtıkları renksel değişimleri, ve iç yüzeylerdeki aydınlık ayrımlarının iç mekan renk düzenine etkisini dizgeli bir biçimde incelemek, bura dan, geniş kapsamlı, uygulanabilir, genel sonuçlara ulaşarak, bu güne değin mimarlık disiplini içinde ele alınmamış bir konuya açıklık getirmektir." Belirtilen amaca yönelik olarak yapılan bu çalışma, onbir ana bölüm, ve. Ekler bölümünden oluşmaktadır. Bölüm I de, görsel algılama bütününün öğeleri olan, ışık, nesne ve gözün, konuya ilişkin özellikleri anlatılmıştır. Bölüm II de, kapalı bir mekanda, ışığın oluşturduğu aydınlığın bileşenleri, niteliği ve niceliği konuları ele alınmıştır. Bölüm III te, bir iç mekanda, iç yüzeylerin, renksiz ve renkli olması durumunda, aydınlığı oluşturan ışığın bileşenlerinin, yüzey renklerindeki renksel etkileri incelenmiş, mekanda ışık kaynağı olarak normal aydınlatma amacı ile kullanılan ışık kaynaklarının yer alması durumunda, dolay sız ışığın yüzey renklerinde herhangi bir renksel değişime yol açmayacağı, yansımış ışığın ise, yüzey renklerinde renk dönmelerine neden olacağı sonucuna varılmıştır. Bölüm IV te, kapalı bir hacimde, iç yüzeylerdeki aydınlığı oluşturan ışığın bileşenlerinden biri olan yansımış ışığın, yüzey renklerinde yol aç tığı renksel değişimlerin incelenmesi konusunda, bugüne değin yapılan araştırmalar kısaca tanıtılmış, ve bu araştırmalardan elde edilen sonuç-. vııı ların değerlendirilmesi yapılmıştır. Değerlendirme sonunda, söz konusu araştırmaların genel sonuçlara ulaşmadığı, bu konunun yeniden ele alınma sı gerektiği sonucuna varılmıştır. Bölüm V te, yansımış ışığın niceliğinin belirlenmesi için bu çalışmada yararlanılan yöntem, ve yansımış ışığın niteliğinin (renginin) belirlenmesi için geliştirilen yeni bir yöntem anlatılmış, ve kapalı bir mekanda, yansımış ışığa nicelik ve nitelik olarak katkıda bulunan renkli bir yüzeyin, ışık yeğinliği ile öteki renkli yüzeyler üzerinde yol açtığı renk dönmeleri arasında bir ilişki bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bölüm VI da, yansımış ışığa nicelik ve nitelik olarak katkıda bulunarak belli bir renk dönmesine neden olan renkli yüzeylerin, ışık yeğinlik oranları ile yol açtıkları renk dönmeleri arasındaki ilişkinin -değişimin- gösterilmesi amacına yönelik olarak "belli bir renk dönmesine neden olan yüzeylerin, yüzey büyüklük oranlarının saptanması" konusunda yapılan de neyler ve kullanılan hesap yöntemleri anlatılmıştır. Deneyler, boyutları arasında 1/1/1 ve 2/1/1 oranlarına yakın olan hacimlerde, ışık kaynağı olarak akkor lamba kullanılması durumu için gerçekleştirilmiştir. Bölüm VII de, Bölüm V te belirlenmiş ilişkinin doğrulanması amacına yönelik olarak, Bölüm VI da elde edilen sayısal değerlerden, yani, "belirle nen yüzey büyüklük oranlarından" yararlanılarak, belli bir renk dönmesine yol açan renkli yüzeylerin, ışık yeğinlik oranlarını hesaplama yöntem ve biçimleri anlatılmıştır. Bölüm VIII de, Bölüm VI ve VII de yapılan deney ve hesap sonuçlarından yararlanılarak, kapalı bir mekanda yer alan renkli bir yüzeyin, ışık yeğinlik oranı ile, öteki renkli yüzeyler üzerinde yol açtığı renk dönmeleri arasındaki ilişkinin değişimin gösterilmesi amacıyla hazırlanmış olan grafik ve çizelgelerin tanıtımı yapılmıştır. Bölüm IX da, Bölüm VII de hazırlanmış olan grafik ve çizelgeler aracılığı ile, "boyutları arasındaki oran, mimari hacimler için olağan sayılabilecek bir iç mekanda, ışık kaynağı olarak akkor lamba kullanılması vehacimde değişik renkli iki yüzeyin yer alması durumunda", yansımış ışık nedeniyle, renkli yüzeylerde ortaya çıkan tür ve doymuşluk sapmalarının sınırları irdelenmiş ve bu konuda genel bir değerlendirme yapılmıştır. Bölüm X da, kapalı bir hacimde, dolaysız ve yansımış ışığın oluşturdukları aydınlıkların, birbirlerine göre oranlarına bağlı olarak, iç yüzeylerdeki aydınlık ayrımlarının, yüzey renklerinde yol açtığı renksel değişimlerin (değer ve doymuşluk değişimlerinin) sınır durumları irdelenmiş tir. Bölüm XI de, bir iç mekanda, yansımış ışığın yol açtığı renk dönmesi değerleri, yüzeylerdeki aydınlık ayrımlarının iç mekan renk düzeninde neden olduğu renksel değişimler, ve genel renk düzenleme kuralları gözönüne alınarak,. bir iç mekan renk düzeni kurulurken dikkat edilmesi gereken kurallar,. renk düzeninin başarılı olmasını sağlayabilecek (iyi sonuç verebilecek) öneri niteliğinde, esnek kurallar, verilmiş olup, yapı içinde ışık ve renk konularının birbirinden soyutlanma dan, bir bütün olarak ele alınması gerektiği belirtilmiştir. EKLER bölümünde ise, yukarıda belirtilen konuların açıklanmasına yardımcı olan kuramsal bilgiler (renkölçüm yöntemleri, renk dizgeleri, gözlemci tür ayrım eşiğinin saptanması, görme alanı içinde yer alan karşıtlıklar ve karşıtlık düzenleri konuları), ön deneysel araştırmalar, bilgisayar programları, VI ve VII. bölümlerde anlatılan deney ve hesap sonuçları aracı lığı ile hazırlanmış olan grafik ve çizelgeler yer almaktadır.