Batı Karadeniz Bölgesi yerleşmelerinde geleneksel konut kültürüne bağlı biçimsel ve yapısal kurgu özelliklerine ait ölçütler

Abstract

Toplumların gelişmişlik çizgisini oluşturan ölçütlerin en önemlilerinden biri, sağlıklı bir çevre içinde, yaşamsal etmenlerini sürdürebilen kentsel strüktürlerin, korunmasıdır. Geleneksel konut kültürü açısından özellik gösteren kent ve uzantılarında, yeni yapılaşmaların, kentsel strüktürle entegrasyonu önemli bir olgudur. Anadolu, her dönemde kültürel birikimin ve çeşitliliğin kaynağı olmuştur. Karadeniz bölgesi ise, bugün olduğu gibi eski çağlarda da, önemli yerleşim birimlerini barındırmıştır. Elverişli iklimi, tarım ve hayvancılığa uygun arazi ve otlakları, yüksek dağ ve ormanları, değerli maden kaynaklan, tarihi yollan ve çok sayıda ırmakların dolaşarak içinden geçip Karadeniz'e ulaştığı akarsuları ile, diğer bölgelerden belirgin ayrıcalıklar gösteren özel bir öneme sahiptir (Ünal, 1987:17). Batı Karadeniz Bölgesi, ağaç yapı geleneğinin farklı yapım sistemleriyle yorumlandığı çok sayıda yerleşim birimini barındırmaktadır. Yığma, karkas, karma sistemlerle yapılmış konutlar, bölgenin mimari karakteristiğinin oluşmasında önemli bir yere sahiptir. Uzun bir geçmişe sahip yapı geleneğinin günümüze yansıyabilecek niteliklerini belirlemeye çalışmak, bir gereklilik olarak değerlendirilebilir. Yeni yapı gereksiniminin karşılanmasında bu niteliklerden yararlanabilme ölçütleri ise, hipotetik yaklaşımlarla belirlenmelidir. Özkan'ın belirttiği gibi: "... "Yöreselcilik tarihsel kalıtımı" olarak yorumlanabilecek, geleneksel mimari'ye özgü biçimsel öğeleri, farklı gereç ve teknolojilerle üretip, uygulamayı hedeflemek yaşadığımız çağı gözardı etmek gibi görülebilir..." (Özkan, 1990). Bu yaklaşımdan yola çıkarak, "Batı Karadeniz Bölgesi Yerleşmelerinde Geleneksel Konut Kültürüne Bağlı Biçimsel ve Yapısal Kurgu Özelliklerine Ait Ölçütler" adlı çalışma, beş bölümden oluşmaktadır. 1. Bölüm, Çalışmanın belirlenen sorunu ve amacının yanısıra kapsam ve yöntemini içermektedir. 2,Bölüm, Bölgeye özgü konutların, biçimsel özelliklerini belirlemeye yönelik çalışmaları içermektedir. Bu bağlamda, yerleşme dokularının oluşumu incelemekte ve değerlendirilmesi yapılmaktadır. 3.Bölüm'de, konutların yapısal kurgu özellikleri, ayrıntılı çizimlerle ve fotoğraflarla destekli olarak ortaya konmaya çalışılmıştır. 4.Bölüm'de, bölge yerleşmelerinin ekonomik, sosyal, kültürel altyapı olanakları belirlenmiş, bölgedeki kentsel yerleşme eğilimleri, konut gereksinimine ilişkin uygulamalar, teknoloji ve malzeme olanakları incelenmiştir. 5.Bölüm, sonuç ve öneri ölçütleri içermektedir. Yeni yapılarda geleneksel verilere ait ölçütler başlığı altında kullanıcı gereksinimi ve tasarlama sürecindeki yeri, kitlesel biçimlenme ve cephe biçimlenmesine ait ölçütler belirlenmiştir. xı Çalışma sonucunda, 2. ve 3. bölüme referans oluşturması amacı ile, bölge bazında belirlenen konutların, 1/20 ölçekli bölümsel plan - kesit - görünüşleri çıkartılarak "Ek 1" ' de katalog düzenlenmiştir. Çalışmanın bütününe referans olabilecek fotoğraflarla, " Ek 2" 'de bir albüm oluşturulmuştur. Batı Karadeniz Bölgesi'nde kapsam içinde incelenen yerleşmelerde kullanılan yöresel yapı terimleri ile " Ek 3" 'te bir sözlük derlenmiştir. Eski yapı geleneğini günümüzde sürdürümeye çalışan eski ustalardan biri ile görüşülerek, geleneksel konutun yapım aşamaları ile ilgili bir söyleşi ise, " Ek 4 " 'de yer almıştır. Çalışma sonucunda, somut bir konut modeli yada salt yapı öğelerinin günümüzde tekrar kullanımından farklı bir tutum izlenmiştir. Analitik çözümlemeler, rasyonel bir yaklaşımla değerlendirilmeye çalışılmıştır.