Doğal çevre etmenlerine bağlı olarak, yerleşme ve bina ölçeğinde iklimle dengeli konut tasarım denetleme modeli

Abstract

2010 yılında 87 milyona ulaşması beklenen Türkiye'nin konut gereksiniminin birikmiş konut açığı ve eskiyen konut gereksinimi ile 4.2 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatının 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı 'ndan önceki plan dönemlerinde sayısal artışa önem verilmiş, ancak, nitelik konusu göz ardı edilmiştir (DPT Konut 1996). Konut açığını kapatmak öncelikli olduğundan ülkemizde nitelikli bir konut (çevresi güvenli, sağlıklı, konforlu, kullanışlı, bakımlı, enerji ve çevreye duyarlı) üretiminde etkin olabilecek bütüncül bir yaklaşım henüz geliştirilmemiştir. Nitelikli konut tasarımının bir alt kolu olan konfor şartlarının sağlanması açısından iklimsel verilerden yerleşme ve bina ölçeğinde optimum yararlanılması ve konut planlamasına etki edecek kriterlerin belirlenmesi tezin kapsamını oluşturmaktadır. Bu araştırmada amaç, doğal çevre etmenlerine bağlı olarak iklim koşullarının en önemli unsuru olan rüzgar ve güneşin, yapı fiziği konularına girilmeksizin yerleşme ve bina ölçeğinde yapının kendisinde ve çevresinde alınacak tedbirleri araştırarak tasarım sürecinde makro ve mikro düzeyde iklimle dengeli tasarım kararlarını irdeleyen bir modelin oluşturulmasıdır. İklimsel verilere göre tasarımı yönlendirmek tek başına yeterli olmamaktadır. İklimle dengeli tasarımın gerçekleşmesi iklimsel veriler ile doğal etmenlerinin birlikte ele alınarak optimum çözümlerin ortaya konmasıyla mümkündür. İklimle dengeli tasarım, tasarımın uygulanacağı bir bölgedeki iklim özelliklerinin saptanarak, tasarımın bu özelliklere göre optimum yararlanma veya korunma açısından gerçekleşmesidir. İklim özellikleri bulunulan enlem, boylam, denizden olan yükseklik, topografya (eğimi, yönü), bitki örtüsü gibi doğal çevre etmenleriyle doğrudan ilişkilidir. Bu doğal çevre etmenlerine bağlı olarak iklimsel veriler (hava sıcaklığı, bağıl nem, yağış, rüzgar, güneş ışınımları ) farklılaşmaktadır. İklimle dengeli tasarımın gerçekleşmesi, iklimi oluşturan verilerden, hava sıcaklığı, bağıl nem ve yağışlar, rüzgar, güneş ışınımları ile ilgili ayrı ayrı optimum çözümlerin ortaya konmasıyla mümkündür. Araştırma kapsamı İçinde, iklim etmenlerinden rüzgar ve güneşle dengeli konut tasarımı ve yerleşim alam seçilmesi, binaların ve kentlerin yönlendirilmesi, buna bağlı ulaşım akslarının düzenlenmesi, binaların göreli konumlarının saptanması, binaların biçimlendirilmesi gibi parametreler tanıtılmakta ve her birinin konut tasarımındaki yeri konu edilmektedir. Konut tasarımlarında uygulanabilecek iklimle dengeli tasarım denetleme modelinde, yerleşme ve bina ölçeğinde bir yapma çevrenin iklimle dengeli faydalanma ve korunmayla ilgili gereken yöntemler açıklanmakta, alınacak tedbirlerin rasyonel bir şekilde düzenlenmesini sağlayan bilgiler, diyagramlar, cetveller ve örnekler verilmektedir. Çalışmada, Giriş bölümünde iklimin insan yaşamındaki önemi, iklimle dengeli tasarım kavramı tanımlanmakta ve iklimle dengeli tasarım parametreleri belirlenmektedir. İkinci bölümde çevresel etmenler ve konut tasannu ilişkisinde iklim etmeninin yapma çevrenin tasarımdaki önemi vurgulanarak, iklim değişkenlerinin neler olduğu belirtilmiş genel anlamda iklimsel analiz ve gereksinmeler saptanmıştır.Üçüncü bölümde ise yapma çevre ile iklimsel konfor arasındaki ilişki, yapma çevre değişkenlerinin yerleşme ve bina ölçeğinde iklimsel konfora etkisi analiz edilerek açıklanmaktadır. Dördüncü bölümde konut ihtiyacını gidermek üzere, çevreyle uyumlu, çevre sorunlarını azaltmaya yönelik çözümler üretmek, enerji korunumlu konutlar oluşturmak amacıyla iklimle dengeli konut tasarım denetleme modeli oluşturulmaktadır. Beşinci bölümde de geçmişten günümüze iklimle dengeli konut tasarımının nasıl gerçekleştiği, geleneksel konut mimarisinin nasıl etkilendiği, tarihsel gelişimi araştırılmakta ve örneklem olarak geleneksel Diyarbakır evleri ele alınmaktadır. Geleneksel Diyarbakır evleri ve günümüz konutları incelenmektedir. Altıncı ve son bölümde, sonuçlar ve öneriler yer almaktadır.