Özet:
Özelliklerini yitiren ve anlam kaybına uğrayan tarihi kent mekanlarının nasıl yeniden okunabilir ve algılanabilir hale getirilebileceği, nasıl yeniden yaşamın içine çekilebileceği, bu mekanlarda bu bağlamda gerçekleştirilecek çözümlerin nasıl en nitelikli biçimde elde edilebileceği sorusu bu doktora tezinin çıkış noktasını oluşturmaktadır.Kent surları tarih boyunca kentin sınırlarını oluşturmaları, tarafından inşa edildikleri medeniyetin savunma sistemlerini ve çeşitli dönemlere ait mimarlık teknolojilerini yansıtmaları nedeniyle mimarlık tarihi açısından belge niteliği taşımaktadırlar. Fonksiyonlarını yitirdikleri günümüzde kentle olan ilişkilerinin tanımlanması, bu ilişkiden yararlanılması ve bu tarihi belge niteliğindeki anıtların çevrelerinin kent yaşamına katılması gerekliliği kaçınılmazdır. Bu bağlamda tez kapsamında ele alınan İstanbul Kara Surları gerek yapılan restorasyon çalışmaları, gerek koruma imar planında ele alınış biçimleri, gerekse yakın çevresindeki kent dokusunda meydana gelen bozulmalar ile yukarıda bahsi geçen sorunları birebir yansıtmaktadırlar.Tez kapsamında İstanbul Kara Surları'na dair yapılacak alan çalışması üç kuramsal bileşene dayandırılmaya çalışılmıştır. Öncelikle yeniden değerlendirme kavramı, anlamı, tarihsel süreç içinde incelenmesi, yeniden değerlendirmenin gerekçeleri ve tarihi çevrelerde, özellikle tezin konusunu oluşturan savunma yapılarında yapılan yeni tasarımlar ele alınmıştır. Daha sonra Sur ve kent ilişkisi ve bu ilişkinin tarihsel süreç ve kompozisyon açısından analizi yapılmış, kent surlarının sorunları tanımlanmaya çalışılmıştır. Özellikle alan çalışmasının konusu olan İstanbul Surlarının da yapıldığı dönem olan Theodosius dönemine dayanan tarihi ve ortak bir kültürün ürünü olmaları nedeniyle Selanik Kenti Surlarının incelenmesi uygun görülmüştür. Verona ise hem bir Ortaçağ kentinin özelliklerini taşıması hem de tarih içinde gereksinimler doğrultusunda genişleyerek İstanbul gibi farklı sur izlerini taşıması nedeniyle araştırmaya konu olmuştur. Alan çalışmasının altyapısını oluşturmak üzere ele alınan üçüncü bileşen ise çevre problemlerini ortaya koyan bir analitik yaklaşım olan SWOT analizidir. Öncelikle çevre analiz yöntemleri üzerinde durulmuş, basit SWOT analiz sistemi bu yöntemler ile beslenmeye çalışılarak sistemin tarihi çevrelerin analizinde kullanımı açıklanmıştır.Açıklanan kavramlar, incelenen örnekler ve kullanılan çevre analizi yöntemi ışığında, İstanbul Kara Surları ve çevrelerine SWOT Analizi yöntemi uygulanmış ve elde edilen veriler doğrultusunda sur ve çevrelerinde oluşturulacak mimari çözümler, bu çözümlerin nasıl daha nitelikli yaklaşımlarla oluşturulabileceği konuları tartışılmıştır.