Özet:
Bu tez çalışmasında, İsparta'da yılda ortalama 26000 ton oluşan gül posası atıklarının yalnız basma ve evsel katı atıkların organik kısımlarıyla (OF-EKA) birlikte kompostlaşabilirliği araştırılmıştır. Laboratuar ölçekli reaktör çalışmaları iki seri halinde yürütülmüştür. İlk seride gözenek malzemesi ve aşı malzemesinin kompostlaştırma sürecine etkisi, 2. seride ise farklı posa: evsel katı atık oranlarının ve ara karıştırmaların ayrışmaya etkisi araştırılmıştır. Her bir reaktörde zamanla kaydedilen sıcaklıklarda farklı eğilimler görülmüştür. Reaktörlerde 60-70 °C sıcaklık seviyelerine 3-4 günde ulaşılmış ve takriben 50 gün sonra dış ortam sıcaklığına yaklaşılmıştır. Karıştırma sonrasında bir önceki pikten daha düşük bir sıcaklık piki elde edilmiştir. Kompost karışımının nem muhtevası herhangi bir müdahale yapılmaksızın % 55-65 arasında kalmıştır. Biomas karışımının pH'ı 6.0 civarında iken, proses sonrasında 7.0-7.5 seviyesine yükselmiştir. Organik madde muhtevası (OM) %70 seviyesinden %60 seviyesine düşmüştür. Başlangıçta 12-15 civarında olan C/N oram, stabilizasyon süresi sonunda 6.0-6.5 seviyesine düşmüştür. Karıştırma uygulanan ikinci seri reaktörlerin (Kİ, K2 veK3) merkez ve yan profili boyunca yapılan analizlerinde, su muhtevası, organik madde ve pH değerleri belirlenmiştir. Ayrışma süreci boyunca su muhtevasının reaktör merkezinde en düşük ve reaktörün üst kenarında en yüksek olduğu belirlenmiştir. Su muhtevalarının maksimum ve minimum olduğu noktalar arasındaki farklar, ilk karıştırmada %26-38 arasında iken, zamanla azalarak dördüncü karıştırmadan sonra %3-6 seviyesine düşmüştür. Çıkış gazında yaklaşık %10 CO2 olacak şekilde, reaktörlere, ortalama 3-4 L/kg KM-sa hava beslenmiştir. Kümülatif CO2 miktarları, R1-R3 reaktörlerinde sırasıyla 380-414 L/kg KM iken K1-K3 karıştırman reaktörlerde 460-478 L/kg KM ve kontrol reaktörlerinde 315-391 L/kg KM olduğu belirlenmiştir. Proses süresince çıkış gazındaki toplam NH3 miktarları sırasıyla 0.56, 4.48, 9.51, 0.81, 2.29 mg/kg KM olarak gerçekleşmiştir. Kümülatif C02-C (%) değerlerinin zamana göre değişiminin, tüm reaktörlerde "birinci-sıfırıncı derece" kinetiğe uyduğu (R2=0.99) belirlenmiştir. Çalışmalar sonucunda, posanın evsel katı atıklarla 1:1 oranında karıştırılmak suretiyle elverişli bir şekilde kompost yapılabileceği belirlenmiştir. Posanın evsel katı atıklarla birlikte kompostlaştmlması ile atıkların bertaraf! sağlanmakla birlikte, kompostlaştırma sonrasında tarımsal uygulama ve saha restorasyonu gibi alanlarda kullanmak üzere faydalı bir ürün elde edilmektedir.
