Mogan gölünün kirletici özümleme kapasitesinin model ile değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalışmada Kimyasal ve fiziksel parametrelerin Mogan Gölüne etkileri incelenmiştir. Ayrıca söz konusu Gölün atık özümleme kapasitesi bulunmuştur. Çalışmada Aquatox ve Wasp Modelleri ile Pamolare Modelinin Alt modelleri kullanılmıştır. Mogan Gölü geçmişe dönük birçok fiziksel, kimyasal, biyolojik ve hidrolojik dataya sahip olduğu için tercih edilmiştir. Özellikle 2002 yılı için Mogan Gölünde seçilen 4 adet istasyon için parametreler bir yıl boyunca aylık bazda Çevre Referans Laboratuarı tarafından ölçülmüştür. Ayrıca Mogan Gölüne dökülen tüm derelerin fiziksel ve kimyasal dataları aynı yıl için aylık bazda ölçülmüştür. Tüm bu datalar Pamolare, Wasp ve Aquatox Modelleri için giriş parametresi olarak kullanılmıştır. Ancak bazı bilinmeyen datalar için literatürde ve modellerin teknik dokümanlarında yer alan bazı formülasyonlar ile yine söz konusu modellerin teknik dokümanlarında verilen bazı kabuller kullanılmıştır. Biyolojik parametreler adet olarak ölçüldüğü için kütlesel konsantrasyonlara bir takım formülasyonlar yardımı ile çevrilmiştir.Çalışmanın ilk adımında Pamolare, Wasp ve Aqautox Modellerinin simülasyon neticelerinin karşılaştırmaları yapılmıştır. Pamolare 3 Modelinin tek tabakalı, iki tabakalı ve yapısal olarak dinamik alt modelleri ile Pamolere 2-Sığ Göller İçin Yapısal Olarak Dinamik Modeli öncelikle denenmiştir. Pamolare 3 ve Pamolare 2 Modellerinin simülasyon neticeleri 2004 ve 2005 yılı Mogan Gölü gerçek ölçüm değerleri ile karşılaştırılmıştır. Simülasyon sonuçları gerçek değerler ile karşılaştırıldığında oldukça uyumsuz çıkmıştır. Su Kalite Analizi Simülasyon (Benzeşim) Programı (WASP) Modeli ile Askıda Katı Madde, Çözünmüş Oksijen, Klorfil a, Toplam Azot ve Toplam Fosfor'un bir yıllık simülasyonları yapılmıştır. Mogan Gölünde ölçülen gerçek değerler ile karşılaştırıldığında TN ve TP kısmen uyumlu, diğer parametreler ise oldukça uyumsuz çıkmıştır. Su kalitesi modellerinin karşılaştırılması yapılırken Aquatox Modeli ile yapılan çalışmada, özellikle Sıcaklık, Askıda Katı Madde ve pH parametreleri için çok iyi tahminler elde edilmiştir. Toplam Azot ve Çözünmüş Oksijen parametreleri için ise gerçek değerlere yakın neticeler elde edilmiştir. Toplam Fosfor parametresi simülasyonunda ise WASP Modelinde olduğu gibi sürekli bir artış eğilimi görülmüştür.Çalışmanın bir sonraki adımında Aquatox Modelinin kalibrasyonu ve verifikasyonu yapılmıştır. Sıcaklık, Askıda Katı Madde ve pH çok iyi netice verdiği için ayrışma katsayıları ayarlanırken Çözünmüş Oksijen, TN ve TP için göz önüne alınmıştır. Misal olarak Mogan Gölü için çözülebilir ve ayrışmaya dirençli organik maddelerin maksimum ayrışma hızları sırasıyla 0.1g/g-gün ve 0.01 g/g-gün olarak bulunmuştur.Mogan Gölü için kalibrasyonu ve verifikasyonu yapılan Aquatox Modelinde bazı toksik organik maddelerin Mogan Gölündeki sucul bileşenlere etkisi incelenmiştir. Ayrıca bu toksik maddeler için maksimum izin verilebilir konsantrasyonlar belirlenerek Çevresel kalite Standartları ile karşılaştırılmıştır.Çalışmanın son safhasında Mogan Gölünde Aquatox Modeli kullanılarak mevcut şartlar bu şekilde devam ettiğinde veya birtakım önlemler alınarak iyileşme süreçleri ile ilgili tahminler yapılmıştır. Tüm bu sonuçlara göre Mogan Gölünün hiperötrofik durumdan ötrofik duruma doğru iyileştiği görülmüştür. Ayrıca bu şekilde önlemler alınması durumunda ötrofik durumdan mezotrofik duruma doğru iyileşmenin de olacağı öngörülmektedir.