Ülkemiz yük ulaşımında çoktürlü taşımacılığın sınırlarının ve/veya boyutlarının belirlenmesine yönelik bir karar destekleyici model

Abstract

Günümüzde yük taşımacılığı (ulaşımı) oldukça karmaşık bir görünüm sunmaktadır. Hatta konuya ülkemiz perspektifinden bakılırsa daha da içinden çıkılamaz bir tablo ile karşılaşılır. Kanımca bu durumun başlıca sebebi ülkemizin henüz serbest pazar sistemine tam olarak adapte olamamış olmasıdır, dünya ile entegrasyona giden ülkemiz açık toplumun gereklerini bu niyeti ortaya koyduğumuz son 20 yılda yeterince gerçekleştirememiştir. Serbest piyasanın kendi seçiciliğinin yanında bunları destekleyecek hatta yeri geldiğinde besleyecek yasal-yönetsel düzenlemelerin yeterli düzeyde varolduğu söylenemez. Bu durumdan taşımacılık sektörü de nasibini almış gözükmektedir. Ülkemizde yük taşımacılığı hizmetim sunan irili ufaklı yüzlerce firma vardır. Hatta bir kamyon edinen, nakliyat firması kurmakta ve iyi kötü bir hizmet sunmaktadır. Dahası son bir iki yılın moda deyimi ile "Lojistik Hizmeti" sunmaktadır. Oysa arzu edilenin bu durum olmadığını söylemek için bilimsel bir çalışma yapmaya gerek yoktur. Uzak mesafeli ve büyük hacimli taşımalarda denizyolunun tartışılmaz üstünlüğü meydandadır. Zaten bu konuda ülkemizde de aynı uygulama gerçekleştirilmektedir. Yurtiçi taşımacılığa bakıldığında, ülkemiz coğrafi olarak büyük denebilecek ülkeler arasında yer almasına karşın, yük ulaşımının çok büyük bir kısmının karayolu ile yapıldığı görülmektedir (yaklaşık %95'i). Oysa ülkemizde denizyolu ile taşıma yapılabileceği gibi yeterince uzun olmasa da ülkemizin her köşesine ulaşan demiryolu ağından da yararlanılabilir. Bu imkanlardan faydalanmamak en hafif deyişle kıt olan ülke kaynaklarının israfıdır. Demiryollarının ve yurtiçi deniz taşımacılığının hizmet düzeyinin iyileştirilmesi ile yük taşımacılığındaki ağırlığın karayollarının üzerinden alınması mümkün olabilecektir. Sunulmakta olan çalışmanın temel hedefi yük taşımacılığı için basit bir tür seçimi aracı önermektir. Bahsedilen tür seçimi aracı kullanılan tür seçimi ölçütlerine anket katılımcılarınca verilmiş olan ağırlıklar kullanılarak "EXCEL ÇALIŞMA SAYFASINDA" oluşturulmuştur. Tezin ilk bölümünde, genel olarak ulaştırma sisteminden ve özel olarak da yük ulaşımı alt sisteminden, daha sonra da planlama sürecinden ve ulaştırma ile karar verme sürecinden söz edilerek problemin çıkış noktası ve tezin yöntemine ilişkin bilgiler verilmiştir. ikinci bölümde ulaştırma sistemi konusu detaylandırılmış, taşıyıcı-taşıtıcı-karar verici etkileşimleri değişik çerçeveler halinde sunulmuş ve ulaştırma planlaması modelleri tanıtılmıştır. Çalışma sırasında yapılmış olan kaynak araştırması da bu bölümde sunulmuştur. Üçüncü bölümde önerilen model, girdileri-çıktıları, kullandığı formülasyon, farklılıkları ile derinlemesine tanıtılmış ve bir sektör üzerinde yapılmış uygulama eşliğinde sunulmuştur. Kullanılan veriler ve değerlendirmeleri ile anketlerin örnekleri ekler kısmındadır. Sonuçlar kısmında elde edilen bulgular değerlendirilmiş göze çarpan eksikliklerden bahsedilmiş ve ileriye yönelik yapılabileceklere değinilmiştir.