Özet:
Dünyadaki bir çok büyük kentte trafik tıkanıklığının yoğun olarak yaşandığı bölge ve güzergahlarda, toplu taşımacılığın geliştirilmesi, desteklenmesi, özel otomobil kullanımının azaltılması amacıyla yapılan pek çok teorik çalışma ve ücretli bölge/güzergah giriş uygulamaları mevcuttur. Bu tür uygulamalar, trafiğe katılan her özel otomobilin, trafikteki diğer araçlara ve hatta bölgede yaşayanlara getirdiği ve kendisinin üstlenmediği maliyetin, kullanıcıdan giriş fiyatı olarak alınması esasına dayanmaktadır. Bu fiyatın belirlenmesi ve uygulanması durumunda bölge/güzergah trafik akımında oluşacak değişikliklerin tahmin edilebilmesi, gerekli toplu taşıma hizmetinin öngörülebilmesi ve uygulamanın fizibilitesinin araştırılabilmesi için büyük önem taşımaktadır. Dünyada yapılmış olan çalışmalar ve uygulamalar ışığında, İstanbul gibi yoğun trafik sorunları yaşayan bir kentte bu tür bir uygulamaya altyapı oluşturmak amacıyla bir tıkanıklık fiyatlandırması modeli ortaya koymak ve bu uygulamanın toplu taşımacılığa etkilerini araştırmak bu tezin konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada tıkanıklığın marjinal maliyetinin bulunmasında, araç sahipliği maliyetleri, yolculuğun zaman maliyeti, yakıt tüketimi ve hava kirleticilerin emisyon maliyetleri dikkate alınmıştır. Fiyat uygulaması sonucunda yolculuk talebinin türel ayrımında oluşacak değişiklikleri önceden belirlemek amacıyla bir tercih modeli oluşturulmuş ve yapılan bir anketle modelin katsayıları belirlenmiştir. Talepte oluşacak değişikliğin model yardımıyla belirlenmesinin ardından sunulması gerekecek ek toplu taşıma hizmetinin miktarı ve maliyeti hesaplanmıştır. Farklı koşullar için toplanan fiyatın oluşturduğu gelir ve gerekli ek toplu taşıma kapasitesi sunmanın maliyeti karşılaştırılarak maliyet analizleri yapılmıştır. Son olarak tıkanıklık fiyatlandırmasından elde edilen gelir tarafından karşılanabilecek ek toplu taşıma yolcu kapasitesi araştırılmıştır. Model, Boğaziçi Köprüsü'nde yapılacağı düşünülen bir uygulama için çalıştırılmış, farklı koşullar altında model parametreleri değiştirilerek bulunan sonuçlar yorumlanmıştır.
