Özet:
Dünyanın 1980 yılından sonra küreselleşme sürecine girmesi, Türkiye'nin yeni ekonomik, siyasi politikalar izlemesi ve dünyaya açılması ile yeni ve hızlı bir dönüşüm süreci içine girilmiştir. Bu değişim süreci içinde, İstanbul metropoliten alanında, kent mekansal yapısı da değişime uğrarken, alışveriş mekanlarında da yeni yapılanmalar ortaya çıkmıştır. Bu yeni yapılanmalar içinde çok katlı, kente imaj kazandıran, kent içinde odak noktalan oluşturan salt alışveriş değil, aynı zamanda rekreasyon/boş zaman geçirme alanı olarak kent içinde rol üstlenen yeni alışveriş merkezleri dikkat çekmektedir. Çalışma, bu yeni alışveriş merkezlerinin oluşum sürecini kavrayabilmek, tanımlayabilmek amacıyla, İstanbul metropoliten alanında alışveriş mekanlarının gelişim ve dönüşüm sürecini, kent mekansal yapışma bağlı olarak irdelemektedir. 19. yüzyılın II. yansından, 1990'h yıllara dek, ekonomik, politik, toplumsal olgular gözönüne alınarak, 1839 yılı tanzimatın ilam ile ülkenin batıya açılması, kent mekansal yapısı ve alışveriş mekanlannda ilk dönüşüm hareketlerinin başlangıcı kabul edilerek, 1839-1996 süreci içinde belli periodlara ayrılarak analiz edilmektedir. Çalışma, genelde İstanbul metropoliten alanında alışveriş mekanlarındaki değişim ve gelişim süreçlerini, metropoliten alan mekansal gelişmeleriyle ilişkili olarak analiz ederken, özelde 1990 sonrası gelişen yeni alışveriş merkezleri üzerine odaklanmaktadır. İstanbul metropoliten alanında, 1839-1996 yıllan arasında alışveriş mekanlannın gelişimi, Doğu ve Batı Yakalan olarak birlikte irdelenirken, Doğu Yakası aynntıda analiz edilmektedir. Çalışmanın her aşamasmda farklı yöntem izlenerek, yerli ve yabancı yazılı kaynaklardan, haritalardan, belgelerden, istatistiklerden, yerinde yapılan tesbit çalışmalanndan, çeşitli kurum/kuruluş ve kişilerle yapılan anket ve mülakatlardan yararlanılarak geliştirilmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde, amaç, kapsam ve yöntem, birinci bölümde, çalışmanın kuramsal çerçevesi ve varsayımlar yer almaktadır. İkinci bölümde 1839-1996 döneminde İstanbul metropoliten alanının mekansal dönüşümü ve bu mekansal dönüşüm süreci içinde alışveriş mekanlannın dönüşümü ve gelişimi, üçüncü bölümde, İstanbul metropoliten alanında 1990 sonrası ortaya çıkan yeni alışveriş merkezlerinin oluşumunu etkileyen faktörler, dördüncü bölümde, bu yeni alışveriş merkezlerinden Doğu Yakasında 1993 yılında açılan Capitol ve Canefour alışveriş merkezleri, aynntıda analiz edilmektedir. Beşinci bölümde ise, ikinci, üçüncü, dördüncü bölümdeki araştırma bulgulan, çalışmanın kuramsal çerçevesi ve varsayımlan ile karşılaştınlıp, ilişkilendirilerek değerlendirilmektedir. Bu çalışma, İstanbul metropoliten alanında 1839-1996 sürecinde alışveriş mekanlarının toplumsal, ekonomik, siyasal gelişmelere bağlı olarak değiştiğini ve bu değişimin, kent mekansal yapısmı etkilediğini ve gelecekte kentin alacağı biçimi (makro formu) giderek alışveriş mekanlannın/merkezlerinin belirlediğini ortaya koymaktadır.
