Yüksek binalarda tasarım ilkeleri

Abstract

Çelik ve asansörün bulunmasından sonra. 1885' te V/illıarn Le Baron Jenney taraf ı dan yapılan H.ome Insurance Building, ilk Yüksek Bina olarak kabul edilmiş ve bu binadan sonra, bina yüksekliklerinde ve yüksek bina sayısında hızlı bir artış gözlenmiştir. Louis H. Sullivan tarafıdan mimari dili geliştirilen yüksek binalar, ekonomik, teknolojik ve kentsel gelişme ile beraber ilerleme göstermiştir. Sullivan'in insan vücudu analojisinden hareketle ortaya koyduğu "kaide, gövde ve tek defaya özgü çatı" formülü 2. Dünya Savaşı'na kadar kesin egemen bir anlayış olmuş, ancak savaş ertesinde Mies Van Der Rohe* nin etkisi ile prizmatik planlama anlayışı hakim olmuştur. Gelişme sureci içerisinde diğer mimari akımların da etki ettiği gökdelenlerde bugün bir ifade çeşitliliği gözlenmektedir. Yüksek binalar, binanın yapılıp yapılmamasına karar veriImsinden itibaren kullanım sürecini de kapsayacak bir şekilde, çeşitli meslek ve disiplinlerden uzman kişi ve kuruluşların katılımını gerektiren koordineli bir çalışma gerektirmektedir. Yapının yükselmesi ile artan düşey yüklerin yanışıra, binanın taşıyıcı sistemini etkileyen esas yükler, rüzgar ve deprem gibi yatay kuvvetler olmakta, bu yüklerin karşılanması için de bina, çeşitli yöntemlerle rijitleştirilmektedir. Binanın yükskekliğine ve planlamadaki açıklıklara bağlı olarak değişen rij itleştirme yöntemlerinin vardığı son aşama, tübüler sistemler'dir. Düşey sirkülasyonun da çok önem -kazandığı yüksek binalarda, binanın boşaltımı ile ilgili analiz- çalışmaları ve asansör kapasitesi için tespit çalışmaları yapılmalıdır. Düşey sirkülasyon sisteminin, acil durumlarda binanın kolayca boşaltılmasını sağlayacak şekilde tasarlanması, yangına dayanıklı malzemelerle oluşturulması ve asansör ve merdivenlerin, acil çıkışlar da göz önüne alınarak düzenlenmesi gerekmektedir. Yüksek irtifadan dolayı genellikle dışarıya pencere açılmayan yüksek binalar, iklimlerime şartlarını kendi bünyesinde kurulan tesisatla yerine getir iken, sıhhi tesisat, aydınlanma v.b. gerekleri de yine kendi şartları ile temin etmektedir. Yüksek, binaların hemen hepsinde kullanılan giydirme cephelerde atmosfer etkilerini kontrol edecek ve katlar arası yangın geçişini önleyecek malzeme ve detaylar kullanılmalıdır. Yapirnı gerçekleştirilen bir yüksek binanın fonksiyonel ve sağlıklı bir şekilde işletilmesi de üzerinde önemle durulması gereken bir konudur ve mutlaka uzman kişi veya kuruluşlara emanet edilmelidir.