Özet:
Ayasofya, VI. yüzyıl teknolojisinin sınırlarını zorlayan, o güne kadar denenmemiş anıtsal bir yapıdır. Iuistianos tarafından yaptırılan Ayasofya'nın yapımına 532 yılında başlanmış, 537 yılında tamamlanmıştır. Iuistianos tarafından yaptırılan günümüz Ayasofya' sı, 3. Ayasofya'dır. 1500 yıldan beri ayakta duran ve yapılışından itibaren 800 yıl kadar dünyanın en büyük kapalı mekanı olan Ayasofya Müzesi, her toplumun ilgisini çekmiş, araştırma ve inceleme konusu olmuştur. Yapı, Bizans ve Türkler dönemindeki onarım ve eklerle iki farklı kültürün sentezi olmuştur. Zaman içinde yapılan çalışmalar, Ayasofya'nın yapılışından bu yana, mimari, yapı malzemesi, strüktür, süsleme anlayışı hakkında fikir vermektedir. Kısa sürede tamamlanan Ayasofya'nın yapımından kaynaklanan sorunlar, zaman içinde kendini göstermiş, depremler sonucu, yapıda kalıcı deformasyonlar meydana gelmiştir. Ana kubbesi birkaç defa yeniden yapılmış ve taşıyıcı sistemi çeşitli dönemlerde onarım görmüştür. Yapıda geçmiş depremlerin bıraktığı izleri ve büyük deformasyonları görmek mümkündür. Ayasofya, mimarisinin yanısıra statik çözümleri, tarihsel ve sanatsal özellikleri de üzerinde taşımaktadır. İstanbul'un fethinden sonra Türkler tarafından da büyük önem verilen yapının içerisinde ve çevresindeki Türk eserleri Ayasofya'ya ayrı bir anlam kazandırmıştır. Türkler döneminde yapılan eserlerin, Ayasofya'ya saygılı bir biçimde yapıldığı ve anıt ile büyük bir uyum içinde olduğu görülmektedir. Türk yapılan, kendi dönemlerinin mimari anlayışını, yapım teknolojisini, malzemesini, süslemelerini tanıtıcı birer seçkin örnektir. Ayasofya çeşitli dönemlerde yapılan şadırvan, sebiller, medrese, muvakkithane, sıbyan mektebi, türbeler ile bir külliye haline dönüşmüştür. Bu tez çalışması da yapının tarihsel ve mimari gelişimini, onarımlarını, Ayasofya'nın camiye çevrilmesinden sonra yapılan Türk eserlerini tanıtmaktadır. Ayrıca, Fatih medresesi incelenerek, medrese kalıntılarının nasıl korunması gerektiği konusunda öneriler verilmektedir. Bunun yanı sıra Ayasofya'nın mevcut durumu doğrultusunda, bundan sonra yapılması gereken çalışmalar belirtilmektedir.
