Özet:
Tarihsel dokuya sahip Anadolu kent merkezleri bir pazar yen ve bir caminin bir araya gelmesiyle oluşmuş bölgelerdir. Önemli ticaret yollarının kesişme noktasında bulunan Diyarbakır kent merkezindeki yapıların da bu büyük ticari yoğunluğa cevap verebilecek devasa boyutlarda olması doğaldır. Bölgesel ve ülkesel boyutta ilişkilerin en yoğun şekilde kurulduğu bu tür bölgelerde yer alan tarihi değere sahip anıtların korunması ise öncelik gerektirir. Tarih boyunca gerek diğer bölgelerden gelen kervanların uğrak yen olması ve gerekse iç ticarete cevap vermesi nedeniyle Kuyumcular Çarşısı ve daha sonra artan ihtiyaca karşılık olarak yapılmış Hasan Paşa Hanı günümüze kadar fonksiyonundan birşey kaybetmeden ulaşabilmiştir. Ancak onatıncı yüzyıl Osmanlı Mimarisine örnek oluşturan, mimari oluşumu ve cephe tipolojısiyle Anadolu Türk Mimarisinin ulaştığı düzeyi gösteren bu yapı günümüzdeki durumuyla gerçek kimliğini ortaya koyamamaktadır. Yokolmaya yüz tutmuş kültürel değerlerimizden biri olan bu yapının tekrar topluma kazandırılarak yaşatılması, sürekliğinin sağlanması için mevcut durumunun tüm ayrıntılarıyla ortaya konması gerekmektedir. Öncelikli olarak yapıya zarar veren doğal ve insani zararlı etmenler ortadan kaldırılmalıdır. Taşıyıcı sistemdeki bozuklukların sebepleri araştırılarak sorunun oluşmasında etken olan olumsuzluklar giderildikten sonra bu bozuklukların düzeltilmesi yoluna gidilmelidir. Yapı, orijinalliğini bozan eklentilerden arındırılması ve çıkarılan bölümlerin yeniden yerine konmasıyla gerçek kimliğine kavuşturulmalıdır. Sürekliliğinin sağlanabilmesi için yapı kendisine en az zarar verebilecek bir fonksiyona kavuşturulmalıdır. Yapının içinde bulunduğu ticari bölge ve yüzyıllardır yerine getirdiği ticaret fonksiyonu dikkate alınarak yeniden aynı fonksiyonu yerine getirmesini sağlamak yerinde bir karar olacaktır. Ayrıca uygulanacak periyodik bakım ile yapının daha uzun yüzyıllar ayakta kalması sağlanacaktır.
