Son dönem İstanbul karakolları Anadolu yakası ve Büyükdere Topçu Karakolu

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu'nün kuruluşundan yıkılışına kadar geçen sürede, devlet teşkilâtının önemli bir birimi olan emniyet kurumu çeşitli değişiklikler, gelişmelerle Cumhuriyet Türkiyesi'nin de devlet yapısında, toplum yaşantısının sosyal gereği olarak her zamanki yerini korumuştur. Bu kurumun görev yapılan mimarî anlamda incelenerek tez çalışması gerçekleştirilmiştir. Tez çalışmasının ikinci bölümünde, öncelikle emniyet kurumunun tarihçesi incelenmiştir. Osmanlı Devlet teşkilâtı, imparatorluk sınırlan içerisinde emniyet ve asayişi sağlamak için askerî teşkilâtının çeşitli birimlerini yetkili kılmıştır. Emniyetten sorumlu birimler kendilerine ait önceleri kulluk, sonra karakolhane, günümüzde de karakol kelimesiyle ifade edilen resmî binalarda görev yapmışlardır. Üçüncü bölümde, bu yapılar grubunun belgelenmesi çalışmalarında başvurulan yazılı, görsel kaynakların genel bir değerlendirmesi yapılmış ve karakollann bu belgelerde ne seklide yer aldıkları incelenmiştir. Dördüncü bölümde, 19. yy İstanbul Karakollan'nın genel bir değerlendirmesi yapılmıştır. Karakollann İstanbul'un mimarî dokusundaki yeri, diğer yapılarla ilişkileri, kentin nüfusu, Tanzimat sonrası yapılan düzenlemelerin bu binalar üzerindeki etkileri ve dönemin mimarî üslûplan gözden geçirilerek, karakollann mimarî özellikleri araştırılmıştır. Tez çalışmasının beşinci bölümünde, Anadolu Yakası'nda yapılan karakollar, S günümüzdeki ilçe sınırlan dahilinde Beykoz, Üsküdar, Kadıköy ve Adalar olmak üzere dört ilçeye ayrılmıştır. Mevcut olanlar ve olmayanlar, belgeleriyle detaylı bir şekilde araştırılmış, bir kısım karakol için katalog açılarak çeşitli bilgiler işlenmiştir. Altıncı bölümde, Anadolu Yakası Karakollan'ndan elde edilen bilgiler, katalog düzenine göre tablolara dökülmüş ve genel bir i çıkarılarak, istatistik çalışması yapılmıştır. Yedinci bölümde ise, günümüzde mevcut karakollann tespitine çalışılmış, bu yapıların tescil ve kullanım durumlan araştırılmıştır. Karakollann korunma ve restorasyon çalışmasısırasında yapılan uygulamalar değerlendirilmiş, bu tarihî yapıların yaşatılması için yapılması gereken çalışmalara değinilmiştir. Tez çalışmasının sekizinci bölümünde, 19yy karakollarının son dönem Osmanlı Mimarisi'nde önemli bir yer tutan yapılar grubu olduğu vurgulanarak, bunların belgelenmesi, korunması ve onarımı üzerinde durulmuştur. Emniyet kurumunun devlet teşkilatındaki öneminin ve karakolların mimarî kimliklerinin sergileneceği bir müzenin kurulması girişimlerinin gerçekleşmesi gerektiği belirtilmiştir. Dokuzuncu bölümde ise, son dönemin mimarî üslûbunu yansıtan, kargir olarak yapılmış Büyükdere sırtlarındaki Topçu Karakolu'nun rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri hazırlanarak, örnek bir uygulama yapılmıştır. Çalışma, mimarî birikimimizde önemli bir yeri olan karakol yapılarından birinin, yeni bir işlev verilerek yaşatılması içermektedir.