Nehir kıyısı kentsel mekan kullanımlarının değerlendirilmesi üzerine bir çalışma

Abstract

Son yıllarda kıyı mekanları, yeniden canlandırma ve planlama çalışmaları sonucunda, insanların öncelikle yöneldiği alanlar olmuştur. Kıyı mekanları, toplumun kullanımına açık kentsel mekan niteliği gösterdiğinden, farklı kullanımları içeren, kültür ve rekreasyon işlevlerini karşılayan, kentsel bütünleşmenin sağlandığı çevresel değerler olarak ortaya çıkmaktadır. Doğal çevrenin bir elemanı olan nehirler, farklı düzenlemeleri ve kullanıcılarla kurduğu ilişkilerle önemli kentsel simgelerdir. Makedonya' da bir nehir kıyısı yerleşimi olan Üsküp kentinin Vardar Nehri ile ilişkisi, kıyı kullanım biçimleri, kentin kıyı plastiğinin oluşması ve kullanıcıların rekreaktif gereksinmelerinin belirlenmesi için bir kaynak oluşturması açısından önemlidir. Vardar Nehri kıyısında kullanıcıların su ile ilişkisi ve mevcut kıyı kullanım biçimleri, nehir kıyısı mekanlarının kente etkisini sergilemektedir. Vardar kıyısı, toplumun rekreaktif amaçlı gereksinmelerini karşılayacak mekanlarının azlığı ile kıyı düzenlemelerindeki ortak sorunları yaşamaktadır. Diğer nehir kıyısı yerleşimi olan Amasya, Yeşilırmak vadisi boyunca, kayalıkların sınırladığı alandaki yerleşimiyle, doğal çevrenin güçlü bir anlatımı olarak kentsel örnek oluşturmaktadır. Değişen toplum gereksinmeleri ve toplumsal-ortak kullanım mekanı özelliği gösteren mekanların nitelikleri, Yeşilırmak nehir kıyısının kullanıcılarla ilişkisini ortaya çıkarmaktadır. İki nehir kıyısı yerleşimi, farklı çevresel koşulları, farklı mekan düzenlemeleriyle geçtikleri kentlere önem kazandırmaktadır. Bu bağlamda, araştırmada kıyı mekanı kullanım biçimleri belirlenerek, örnek olarak seçilen ve nehir kıyısı mekanları olan Vardar ve Yeşilırmak nehirlerinde, kıyı mekanı düzenleme ilkeleri, kullanıcıların rekreaktif gereksinmeleri, toplumsal algılama biçimleri, toplumsal-ortak kullanım mekanlarının nitelikleri, bu mekanlarda kullanılan kent mobilyalarının yeterliliği ve kullanılabilirliği, kullanıcıların kıyı mekanına ilişkin düşünceleri ve istekleri belirlenmeye çalışılmıştır. Tüm bu çalışmaların gelecekteki planlama kararlarına bir veri tabanı oluşturması amaçlanmıştır. Çalışma altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, çalışmanın amacı, kapsamı ve yöntemi anlatılmıştır. İkinci bölümde, kıyı mekanı tanımlanarak, kıyı mekanında yer alan etkinlik türleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde, kıyı mekanları düzenleme ilkeleri belirlenerek, kıyı mekanlarında yer alan kent mobilyaları çeşitli boyutları ile incelenmiştir. Kıyı mekanı düzenlemelerine, dünyadan ve ülkemizden örnekler verilmiştir. Dördüncü bölümde, Vardar nehri kıyı mekanının coğrafî konumu, tarihsel gelişimi, doğal çevre verileri, ulaşım sistemi ve demografik yapısı tanıtılmıştır. Kıyı mekanında daha önce yapılan düzenleme çalışmalarından örnekler verilerek, Vardar kıyı mekanında alan kullanımı ve kullanıcıların mekana ilişkin istekleri ayrıntıları ile incelenmiştir. Beşinci bölümde, Yeşilırmak nehri kıyı mekanının coğrafî konumu, tarihsel gelişimi, doğal çevre verileri, ulaşım sistemi ve demografik yapısı tanıtılmıştır. Kıyı mekanında daha önce yapılan düzenleme çalışmalarından örnekler verilerek, Yeşilırmak kıyı mekanında alan kullanımı ve kullanıcıların mekana ilişkin istekleri çeşitli boyutları ile incelenmiştir. Altıncı bölümde ise, sonuç ve öneriler yer almaktadır.