Özet:
Yapılar ve yapı malzemeleri ısı farklılıkları, nem, rüzgar, oturma hareketleri, titreşim vb., etkiler altında boy ve şekil değişimine uğramakta ve bunun sonucunda çatlamalar, ayrılmalar, seviye değişikliği gibi hasarlar meydana gelmektedir. Yapıda ve malzemede önlenmesi mümkün olmayan hareketlerin malzeme ve yapıya zarar vermeden karşılanabilmesi amacıyla yapı bölümlere ayrılır, yapı ve yapı elemanları arasında derz bırakılır. Derzleri nitelikleri bakımından 3 sınıfa ayırmak mümkündür. Bunlar,. Hareket derzleri Yapıdaki hareketlerin herhangi bir hasara yol açmaması amacıyla oluşturulurlar.. Bileşim derzleri Sınırlı boyutları olan elemanların birleşmesinde yer alan derzlerdir.. İş derzleri Sürekli bir işin çeşitli aşamalarında türlü nedenlerle çalışmanın durdurulması halinde, işin devamını sağlayacak şekilde oluşturulan derzlerdir. Yapılar, yapısal faktörler, doğal faktörler ve mekanik faktörler etkisi ile boy ve biçim değişikliğine uğrarlar. Bu değişim zamanla binada hasar ve çatlaklara neden olur. Bu nedenle betonarme yapılarda rötre, şişme, sünme, sıcaklık değişmesi, temelde farklı oturma gibi faktörlerin, yapıdaki etkilerini azaltmak, depremlerde uygun davranış göstermesini ve dinamik kuvvetlerden oluşacak titreşimlerin bölgesel kalmasını sağlamak amacı ile yapının sürekliliği hareket derzleri ile kesilerek yapı bölümlere ayrılır. Hareket derzleri, oluşumuna neden olan faktörlere göre, ayırma, genleşme (dilatasyon) ve oturma derzleri olarak sınıflandırılırlar. Yapıyı bölümlere ayırarak yapılarda büyük hasar ve çatlakların oluşmasını önleyen hareket derzlerinin düzenlenmesinde yapının planlama aşamasından itibaren tasarımcı ve uygulayıcının uyması gereken öneri ilkeleri aşağıda belirlenmiştir, Hareket derzi oluşturmayı gerektiren faktörlerin belirlenmesi, Bu faktörler doğrultusunda ne tür derz yapılacağına karar verilmesi, Derz yerlerinin yapının tasarım safhasından itibaren düşünülerek, projede erken planlanması, Gerekli olduğu kadar çok, mümkün olduğu kadar az sayıda derz yapılması, Yapı ve yapı elemanlarının parçalara ayrılması, Karmaşık derz arakesitlerinden kaçınılması, Taşıyıcı sistem özelliklerinin, yapı içinde kritik gerilmelerin ve yüklemelerin etkisinde olan bölgelerin belirlenmesi, Derzlerin mimari cephe karakterini bozmayacak şekilde tasarlanması, Derzin işlevine uygun malzeme seçiminin yapılması, Derz maliyetinin ekonomik bir düzeyde tutulması.
