Özet:
Bu araştırmada alışveriş merkezlerinin tasarımlarını yönlendirecek mimari kriterler tespit edilerek ele alınmıştır. Alışveriş eyleminin yapılış biçimi, alışveriş merkezinin mekanları ve tasarımcının çalışmaları alışveriş merkezlerinin mimari başarısında direkt rol oynamaktadır. Bu doğrultuda tez dört ana bölümden oluşur. Birinci bölümde konuya ilişkin giriş yapılmış, tezin amacı, kapsamı ve yöntemi açıklanmıştır. İkinci bölümde alışveriş olgusunun tarihi gelişim süreci incelenmiş, medeniyetler arasındaki kültürel farklılıkların alışveriş olgusuna değişik etkileri ele alınmıştır. Süreç içersinde çeşitli medeniyetlerde ortaya çıkan alışveriş yapıları ve bunlardan günümüz alışveriş merkezlerine temel oluşturan "Kapahçarşı" kavramı üzerinde durulmuştur. Günümüz alışveriş merkezlerinin oluşumunda önemli etken olan sanayi devrimi ve sonuçları incelenmiştir. Üçüncü bölümde alışveriş olgusunun tarihi gelişim süreci sonunda ortaya çıkan temel kavramlar bulunmaktadır. Bu kavramlar tanımlanmış, alışveriş eylemini şekillendirmeleri üzerinde durulmuştur. Bölüm sonunda günümüzde alışveriş eylemine en uygun yapı türünün alışveriş merkezleri olduğu ortaya çıkmıştır. Dördüncü bölümde alışveriş eyleminin günümüzde gerçekleştirildiği yapı türü olan alışveriş merkezleri ele alınmıştır. Dördüncü bölümün birinci kısmında alışveriş merkezleri sınıflandırılmıştır. Dördüncü bölümün ikinci kısmında alışveriş merkezleri mekan ölçeğine inilerek ele alınmıştır. Kullanıcıların alışveriş merkezleri mekanlarından psikolojik ve fiziksel beklentileri tespit edilmeye çalışılmış, bu beklentilerin nasıl karşılanabileceği üzerinde durulmuştur. Dördüncü bölüm üçüncü kısımda ise alışveriş merkezlerini tasarlayan mimarların sahip oldukları bilgi birikimleri ve içinde bulundukları çalışma ortamları fiziksel ve psikolojik yönleriyle incelenmiş, karşılaşabilecekleri problemler genel olarak belirtilmiştir. Dördüncü bölüm dördüncü kısımda ise yurt dışından ve bizden seçilen günümüz alışveriş merkezleri genel mimari özellikleriyle ele alınmıştır. Bu merkezlerin iki tanesi mekan ölçeğine inilerek incelenmiştir. Son bölümde ise yapılan çalışmanın sonuç ve öneriler kısmı sunulmuştur. Sonuçta alışveriş merkezleri tasarımında temel oluşturan mimari etkenlerin neler olacağı ortaya konulmuştur. Alışveriş merkezleri mekanlarının kullanıcıların tüm beklentilerine cevap verebilecek şekilde tasarlanırken, kültürel farklılıklara göre alışveriş olgusunun iyi tanımlanması önerilmektedir.
