Özet:
19. yy ve 20. yy' in ortalarına kadar süren dönem içerisinde Osmanlı împaratorluğu'nun modernleşmesine koşut olarak Osmanlı Mimarisi'nin modernleşme çabalarına büyük ölçüde katkıda bulunmuş Rum kalfa ve mimarlarının çalışmaları dikkat çekicidir. Bu çalışmada, 150 yıllık süreç içerisinde faaliyet gösteren Rum mimar ve kalfaların yapılan ve çalışma koşullarının incelenmesi amaçlanmış ve tüm bu mimari faaliyetlerin Osmanlı mimarisine etkileri araştırılmıştır. Bunun için konuyla ilgili az sayıdaki Rumca ve Türkçe kaynak taranmış, büyük ölçüde Başbakanlık Osmanlı Arşivi'nin belgelerinden yararlanılmış, ayrıca mimarların yapılarına yapıların üzerindeki ad yazıtlarından ulaşılmaya çalışılmıştır. 19.yy öncesinde Gayrimüslimler'e inşaat etkinliğinde çeşitli sınırlamaların olmasına rağmen bu dönemde de Rum mimar ve kalfaların çalışmalarından yararlanıldığı başlangıç olarak kabul edilmiştir. Rum mimar ve kalfaların 19.yy sonrasında ulusçuluk akımlarının etkisi ve Tanzimat'ın Gayrimüslimler'e verdiği haklar, Rum cemaatinin değişimi gibi çeşitli toplumsal veriler de göze alınarak değerlendirme yapılabilmiş ve 19. yy sonrasında inşaat etkinliğindeki sınırlamaların ortadan kalkmasıyla Rum mimar ve kalfaların çalışmalarının yoğunlaştığı belirlenmiştir. Rum mimar ve kalfaların 1930'lara dek etkili oldukları, 1930'dan 1950'lere kadar olan dönem içerisinde ise çeşitli toplumsal ve politik sebeplerden dolayı sayılarının ve faaliyetlerinin azalmış olduğu görülmektedir. Dolayısıyla, 19.yy'da sayılan Gayrimüslimler'e göre az olan Türk mimarların Cumhuriyetin ilanından sonraki yıllarda inşaat faaliyetlerinde Gayrimüslim mimarların yerini aldıkları belirlenmiştir.
