Özet:
Osmanlı imparatorluğu' nun son saray kompleksi olan Yıldız Sarayı, gerek oluşum süreci ve fiziksel özellikleri, gerekse günümüzdeki yoğun kullanımı nedeni ile koruma kavramları kapsamında incelenmesi gereken çok önemli değerlere sahiptir. Bu kompleks içinde yer alan Çukur Saray, ikinci avlu içerisinde yer alır. Binanın hangi dönemde yapıldığı ile ilgili bir bilgiye ulaşılmasa da, Yıldız Sarayı' nın gelişim süreci incelendiğinde, Çukur Saray' m II. Abdülhamit döneminde (1876-1909) yapıldığı tespit edilmektedir. Yapı günümüzde Yıldız Teknik Üniversitesi' nin bir binasıdır. Çukur Saray bu tezin ana konusunu oluşturmaktadır. Giriş bölümünde, çalışma kapsamı, izlenen yöntem ve elde edilen bulgular hakkında bilgiler verilmiştir. Çukur Saray' m mekansal kurgusunu, mimari özelliklerini, bugünkü durumunu ve sorunlarım değerlendirebilmek için aynı yüzyılda İstanbul da yapılmış diğer saray yapılarının oluşum süreçlerini incelemek ve bunların İstanbul kentsel mekanındaki yerlerini irdelemek gerekir. Bu nedenle çalışmanın ikinci bölümünde, 19. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu' nun içinde bulunduğu sosyo-kültürel ve ekonomik değişmeler incelenmiş daha sonra bu değişmelerin başkent İstanbul' un yerleşimi üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Son olarak da İstanbul' daki saray yapılan ele alınmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise Yıldız Sarayı ele alınmış, sarayın tarihsel oluşumu incelenmiş ve mekansal yerleşimi alt başlıklar halinde açıklanmıştır. Çalışmanın dördüncü bölümünde Çukur Saray' m Yıldız Sarayı' ndaki konumu ve mimari özelikleri irdelenmiş, bilimsel ölçme ve belgeleme yöntemleri kullanılarak mevcut durum analizi yapılmıştır. Yapının, kaynak araştırması sonucunda ortaya çıkan belgelere göre kronolojik analizi ve restitüsyon projesi hazırlanmıştır. Elde edilen tespitler ışığında Çukur Saray' m bugünkü durumu değerlendirilmiş ve restorasyon önerisinde bulunulmuştur. Son bölüm olan beşinci bölümde ise, çalışmanın değerlendirilmesi yapılmıştır.
