Özet:
Limanlar, İlkçağ ve Ortaçağdan bu yana ekonomik açıdan kenti besleyen ve etraflarında birçok mekânın kurulmasına neden olmuş yapılardır. 19. yüzyıldan itibaren liman kavramı yeni fonksiyonlar kazanarak değişime uğramıştır. Denizyolu taşımacılığı, karayolu, demiryolu ve havayolu ulaşım ağlarının taşımacılık fonksiyonlarını da bünyelerinde barındırıyor olmalarıyla zayıflamıştır. Ancak hiçbir zaman yok olmamıştır. 21.yüzyılın getirdiği teknolojik gelişmeler limanların mekânsal durumları depişime uğratmıştır. Bu araştırmada limanlar üç farklı liman nesilleri içinde ele alınmıştır.Liman faaliyetlerini etkileyen faktörler, gemicilik ve kargo taşımacılığındaki teknolojik gelişimler, kargo hacminin ve türünün değişime uğraması, ticari rotaların değişime uğraması gibi nedenler ve bunların ortaya çıkardığı mekânsal değişimler, bu tezin kapsamında detaylı olarak anlatılmaktadır. Tüm bu faktörlerin değiştirdiği liman bölgelerini, modern liman öncesini ve sonrasını ele alarak üç farklı dönem içinde incelenmektedir. Mekân ve altyapı koşullarına 19. yüzyıl limanlarının sahip olamaması ve günümüz koşullarına adapte olamamaları sonucunda liman bölgeleri işlevlerini yitirmeye başlamışlardır. Yeni liman faaliyetlerini yerine getiremeyen ve kent merkezine yakın bölgelerde konumlanmış olan çoğu eski liman bölgelerinin yerine yeni liman bölgeleri oluşturulmaktadır. Böylece eski liman bölgesi ya tamamen boşaltılmış ya da farklı liman faaliyetlerine hizmet verecek şekilde düzenlenmektedir.Bu tez çalışmasında işlevini yitiren liman kentlerine örnek olarak dört liman kenti ele alınmıştır. Bunlar, New York, Amsterdam, Hamburg ve İstanbul liman kentleridir. Bu kentlerin liman bölgelerinin coğrafik konumu, kentle ilişki içinde olan ekonomik yapısı,sosyo-demografik yapısı (nüfus oranları ve ulaşım ağı gibi) incelenmiştir. Bu bölgelerin düzenlemek amacıyla yerel yönetimin aldığı kararların yanı sıra bölgenin yeniden dönüşümleri üzerine yapılan tasarımlar ve bu tasarımların yarattığı mekânsal ve kentsel sonuçlar ele alınmıştır.Sonuçlar bölümünde ise, örneklerden yola çıkılarak liman kentlerinin işlevlerini yitirmelerine ilişkin genel neden-sonuç ilişkisi kurulmuştur. Bu sonuçlar doğrultusunda Karaköy-Salıpazarı liman bölgesi tasarımının nelere dikkat edilerek tekrardan ele alınması gerektiğine değinilmektedir.
