Otistik çocuk özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin mimari tasarım açısından incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, otistik çocuklar için özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin tasarımına veri oluşturmak amacıyla yapılmıştır. İstanbul ili sınırları içinde kullanım halindeki 7 otistik çocuk rehabilitasyon ve özel eğitim merkezlerine paralel olarak İngiltere'deki 5 otistik çocuk merkezleri incelenmiş ve bu konu ile ilgili yapılmış çalışmalar değerlendirilmiştir. Çalışmanın bir diğer amacı da mevcut binalar ile ilgili sorunların belirlenmesi ve gelecekte yapılacak binalara veri oluşturacak bilgi birikimini sağlamaktır. Özel eğitim kurumları yönetmeliği ve özel eğitim kurumları standartlar yönergesinde otistik çocuk eğitim merkezleri için özel maddeler yoktur. Otistik çocuk rehabilitasyon merkezleri açılırken, özel eğitim kurumları yönetmeliği ve özel eğitim kurumları standartlar yönergesindeki genel gereklilikleri kullanmaktadırlar. Otistik çocuk eğitim merkezleri için özel maddeler yoktur.Tez kapsamında, seçilen yöntem ve teknikler, gözlem, görüşme, literatür araştırması, planlama çalışmaları, fotoğraf destekli krokilerle yapılan saptamalar kullanılmaktadır.1.bölümde literatür i, tezin amacı ve bulgular-orijinal katkı anlatılmaktadır.2.bölümde otizmin tanımı yapılmakta, otistik bireylerin özelliklerine değinilmekte, bina tasarımına etki edebileceği düşünülen davranış problemleri anlatılmaktadır. Eğitim yapılarını yapacak tasarımcılara, kullanıcının özellikleri ve gereksinimleri aktarılmaya çalışılmıştır. Otistik çocukların eğitim aldıkları farklı okullara ve farklı eğitim yönlendirmelerine değinilmiş, tasarımlarda bu eğitime yönelik mekân düzenlenmesi yapılabilmesi için bilgilendirme yapılmaya çalışılmıştır. Ülkemizde otistik çocuk özel eğitim ve rehabilitasyon merkezi olarak isimlendirildiğinden özel eğitim ve rehabilitasyon kavramının tanımı yapılarak, bu konu ile bilgilendirme yapılmaya çalışılmıştır.3.bölümde Türkiye'de bu merkezlerin açılabilmesi için uyulması gereken yönetmelikler, özel öğretim kurumları yönetmeliği ve özel öğretim kurumları standartlar yönergesi, incelenmiştir. Türkiye'deki otistik çocuk merkezleri tanıtılmaya, sınıflandırılmaya çalışılmıştır. Bu okullar içerisinde İstanbul'da izin alınabilmiş olanlar gezilerek özellikleri farklı yöntemlerle ortaya konmaya çalışılmıştır. Her okulun özellikleri ve barındırdığı birimler daha iyi anlaşılabilmesi için binaların kat planları ve fotoğrafları ile desteklenmiştir. Her okulda velilerle, idarecilerle ve eğitmenlerle görüşülerek eksiklikler öğrenilmiş ve talepleri alınmıştır. Her okulda hangi birimler olduğu saptanarak barındırdıkları ortak nitelikler gözlemlenmiştir.4.bölümde tasarım kriterleri, planlama anlayışı ve eğitim tarzları ile ilgili bilgisi bulunabilen İngiltere'deki okullara değinilmiştir. Bu merkezlerin tasarım sırasında neye dikkat ettikleri, birimleri ve eğitim farklılığı için olabilecek yeni mimari tasarım uygulamaları anlatılmıştır. Bu birimler ve eğitim rahat anlaşılabilmesi için fotoğraflarla desteklenmiştir.5.bölümde ise tüm bu incelemeler, literatür araştırmaları ve yabancı tasarımcıların dikkat ettiği tasarım kriterlerinin incelenmesi sonucu tasarım kriterleri oluşturulmuştur.6.bölümde yapılan incelemeler sonucunda otizme dönük bilgilerin tasarımcılar için kullanılabilir şekilde hazırlanmış ve çalışmaların sonuçlarından bahsedilmiştir.