Edirnekapı Sarnıcı koruma sorunları

Abstract

Edirnekapı Sarnıcı, İstanbul İli, Fatih İlçesi, Edirnekapı Semti, 2603 ada, 1 parsel içinde, toprak altında yer almaktadır. Kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda konumlanan sarnıcın kuzeyinde Edirnekapı Surları, batısında bugünün Edirnekapı Kavşağı bulunmaktadır. Yapının bulunduğu adada, sarnıç ile birlikte inşa edilmiş ve bugün lojman olarak kullanılan tek katlı kargir bir bina bulunmaktadır. Adada ayrıca, Osmanlı Dönemi'nin son dönem yapılarından İSKİ Fatih Su, Kanal ve Ruhsat Şefliği Binası, muhdes personel binası, muhdes santral binası, elektrik trafosu yer almaktadır.Edirnekapı Sarnıcı 19. yüzyılın son çeyreğinde, Terkos Su Sistemi Projesi kapsamında inşa edilmiştir. Sultan Abdülaziz'in isteğiyle yapılan bu sistem, Terkos Gölü'nden toplanan suyun şehrin çeşitli bölgelerine pompalanması yöntemi ile İstanbul'un su sıkıntısının giderilmesi amacını taşımaktadır. Pompalama işlemi Terkos Su Pompa İstasyonu'nda yapılmaktadır. Terkos Su Sistemi, pompayla su isalesi yönteminin İstanbul'daki ilk örneğidir. Terkos Gölü'nden pompalanan su, semt çeşmelerinden önce, çeşitli su depolarına gelmektedir. Terkos Su Sistemi kapsamında sekiz adet su deposu inşa edilmiştir. Suyu Suriçi bölgesine ulaştırmak amacıyla yapılan su deposu, bu araştırmanın konusu olan Edirnekapı Sarnıcı'dır.Sarnıç mimarisinin İstanbul'da bilinen ilk örnekleri Bizans dönemine uzanır. Bu sarnıçlardan en tanınmış olanları Yerebatan ve Binbirdirek sarnıçlarıdır. İstanbul'da, bugünün bilinen 4 açık, 67 kapalı sarnıç bulunmaktadır. Kapalı sarnıç örneklerinden biri olan Edirnekapı Sarnıcı, çalışma sistemi, yapım yöntemi ve malzeme seçimi açısından Bizans dönemi sarnıçlarından farklıdır. Bu nedenle tez çalışmasında, Bizans sarnıçlarının tanınmış örneklerine değinilmesinin yanı sıra, Terkos Su Sistemi kapsamında inşa edilmiş diğer bir sarnıç olan Feriköy Sarnıcı da incelenerek, Edirnekapı Sarnıcı ile benzerlik ve farklılıkları ortaya konulmaya çalışılmıştır.Edirnekapı Sarnıcı, iç ölçüleri 28.03x28.03 m, dış ölçüleri 30.93x30.93 m olan kare planlı bir yapıdır. Dış duvarların kalınlığı 1.53 m'dir. Yapının, zemin tonozunun en düşük kotundan tavan tonozunun en yüksek kotuna kadar olan iç yüksekliği 4.93 m'dir. Sarnıç, yapıyı çevreleyen iç yüzeyi eğimli dış duvarlar, ara duvarlar ve dolu savaklar ile 36 adet kare kesitli tuğla ayak ile taşınmaktadır.Tez çalışması kapsamında olan ek bina sarnıcın kuzeyinde konumlanmaktadır. Kare planlı bu yapının dış ölçüleri 7.00x7.11 m'dir. Bugün lojman olarak kullanılan yapı hol, hela, mutfak, yatak odası ve oturma odası mahallerinden oluşmaktadır.Tez, Edirnekapı Sarnıcı ve ek binanın, total station cihazı ve geleneksel ölçüm yöntemleri kullanılarak elde edilen mevcut durumlarının çizimini, yapıların gözlenmesi yoluyla oluşturulan hasar ve malzeme analizlerini, yapılardaki dönemsel değişiklikleri belgelemek amacıyla yapılan dönem analizini ve çeşitli kaynaklardan elde edilen bilgiler doğrultusunda oluşturulan restitüsyon önerisini ve yapının mevcut durumundaki özgün elemanlarının korunarak tekrar işlevlendirilmesi amacını taşıyan müdahale önerisini içermektedir.