Yapı ürünlerinin üretim enerjilerinin ekolojik tasarıma yönelik olarak Türkiye bağlamında incelenmesi

Abstract

Doğal kaynakların hızla tükendiği günümüzde yapı sektörünün, çevreye, insanlara ve doğal kaynakların kapasitesine uygunluğu düşünülmeden üretilen yapılarla, çevre sorunlarına neden olduğu açıkça bilinmektedir. Yapıların oluşturduğu çevre kirliliğini ve yapıda kullanılan ürünlerin doğal kaynak kullanımlarının boyutlarını araştırmak amacıyla, yapı ürünlerinin yaşam döngüleri ve üretim enerjileri bu çalışmanın konusu olarak belirlenmiştir. Yaşam döngüsü kaynaktan çıkarılan malzemenin, üretim, inşaat, yıkım ve yok olma aşamalarında geçirdikleri süreci kapsamaktadır. Bu konuda yapılan araştırmaların sonucu, yapının tasarım aşamasındaki ürün seçimlerinin ekolojik bir geleceğe katkı yaptığı yönündedir. Dahası tasarım aşamasındaki ürün seçiminin, uygulama sürecinde, harcanan enerji miktarını da azalttığı araştırmaların bulguları kapsamındadır. Bu da tasarım aşamasında yapım için seçilen ürünlerin yaşam döngüsü açısından değerlendirilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu araştırmanın hedefi çevreye duyarlı bir yapılı çevre için tasarımcıya ürün seçimi konusunda yönlendirici bir bakış sağlayabilmektir. Tezin birinci bölümünde, amaç, kapsam, sınırlılıklar literatür i ve orijinal katkı açıklanırken, ikinci bölümde yapı ürünlerinin yaşam döngüleri ve bu döngüde üretim enerjisinin tanımı ve önemi açıklanmıştır. Üçüncü bölümde, ülkemizdeki mimarların yapı ürünü tercihlerini ortaya koymak üzere Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi'nin desteğiyle yapılan soruşturmaya yer verilmektedir. Yapılan çalışma ülkemizde 2009 yılında büro tescil belgesi alan mimarların yapı ürünleri seçimlerini ve bu ürünleri neden seçtikleriyle ilgili bilgileri içeren anket sonuçlarından oluşmaktadır. Bu bölümün sonunda araştırmanın sonuçları değerlendirilmiş ve tartışılmıştır. Dördüncü bölümde ürün tercihlerinin yapı bütünündeki etkilerini araştırmak hedefiyle örnek bir konut planı üzerinden binada kullanılan ürünlerin hacimsel ve ağırlık olarak hesabı yapılmıştır. Burada her ürün grubunun toplam ağırlık ve hacme oranı da araştırılmıştır. Buna göre binalarda kullanılan taşıyıcı sistem ürünlerinin, iç ve dış duvar ürünleri, zemin ve çatı kaplamaları, dış mekâna açılan doğramalar ve cephe ürünlerine göre ağırlık ve hacimsel olarak en yüksek oranda olduğu bulunmuştur. Daha sonra anket sonucunda seçilen ürünlerin birim konuttaki kullanım miktarlarına göre üretim enerjileri hesaplanmak istenmiştir. Üretim enerjisi ile ilgili ülkemizde yeterli çalışma bulunmadığından üreticilerden bilgi alınmak istenmiş fakat geri dönüş olmamıştır. Bu nedenle yurtdışında yapılan çalışmalarda elde edilen üretim enerjileri değerleri kullanılarak, anket sonucundaki ürün seçimlerine göre değişen üretim enerjisi miktarları tablolarla sunulmuştur. Bu tablolara göre anket formunda belirtilen malzemelerden mimarların yapacağı seçimlerle birim konutta 456,20 GJ'dan 8.802,87GJ'a kadar değişen miktarda üretim enerjisi harcanabileceği bulunmuştur. Mimarların henüz tasarım aşamasında seçecekleri ürünler ile doğal kaynakların tüketimine etkileri, tüm yapı ürünleri ile ilgili hesaplamaların mimari tasarımda ürün seçimine etkileri belirtilmiştir. Bu bağlamda ülkemizdeki mevcut durum ve yasal çerçeveye ilişkin öneriler sunulmuştur.