Konutlarda mekan iç yüzeylerindeki yansıtma çarpanlarının enerji tüketimi açısından değerlendirilmesi

Abstract

Günümüzde enerjinin etkin kullanımı konusunda tüketicinin bilincini arttırmaya yönelik çalışmalara büyük önem verilmektedir. Aydınlatma amaçlı tüketilen enerjide verimliliğin arttırılması için aydınlatma tasarımında ilgili standart ve yönetmeliklere uyulması gerekmektedir. Bununla birlikte, aydınlatma tasarımında yararlanılabilecek standart ve yönetmeliklerde iş yerleri, sağlık kuruluşları, öğretim kurumları, oteller vb. yapılar için öneriler yer almakta, konut aydınlatmasına yönelik bilgi bulunmamaktadır. Bunun nedeni, konutlarda yapılan işlerin ve bulunulan durumların çok çeşitli olması, dolayısıyla aydınlatmanın kesin kurallara bağlanamamasıdır. Oysa aydınlatma için harcanan enerjinin azımsanmayacak bir bölümü konutlarda tüketilmektedir.Aydınlatmada olabilecek enerji kayıplarını önlemek için verimi yüksek lamba, geriverimi yüksek aydınlatma aygıtı seçilmesi gerektiği tüketiciler tarafından genel olarak bilinmektedir. Daha az bilinenler ise aydınlatma aygıtının ışık yeğinlik dağılımı ve aygıtın hacim içindeki konumu ya da hacim iç yüzeylerinin ışık yansıtma çarpanlarına bağlı kayıplardır.Bu çalışmanın amacı, konutlarda mekan iç yüzeylerinin açıklık koyuluğunun enerji tüketimi açısından değerlendirilmesidir. Mekan iç yüzeylerinin ışık yansıtma çarpanına bağlı olabilecek enerji kayıpları hacimde kurulan aydınlatma düzenine bağlı olarak da değişim göstermektedir.Belirtilen amaca yönelik yürütülen çalışma kapsamında aydınlatmada olabilecek enerji kayıplarının aşamaları ele alınmış ve çeşitli aşamalarda olabilecek kayıplara yönelik örnekler verilmiştir. Bir konutun başlıca mekanları olan salon, yatak odası, mutfak ve banyo hacimlerinin aydınlatılmasına yönelik temel ilkeler lenmiş, sağlanması uygun görülen aydınlık düzeylerine ilişkin önerilerde bulunulmuştur.Hacimlerde oluşan aydınlık düzeyi hacim iç yüzeylerinin ışık yansıtma çarpanına bağlı olarak değişmekte, yansıtma çarpanına göre aydınlık düzeyinde ortaya çıkan değişim de hacimde kurulan aydınlatma düzenine göre farklılık göstermektedir. Bu nedenle, ele alınan dört hacim türü için aydınlatma düzenine ilişkin farklı seçenekler oluşturulmuştur. Aydınlatma düzenlerine ilişkin seçenekler, literatürde yer alan farklı yaklaşımların fotoğraflarından yararlanarak oluşturulmuştur. Oluşturulan her bir durum için tavan ve döşeme ışık yansıtma çarpanı sabit tutulmuş, duvarların ışık yansıtma çarpanlarına ilişkin 0.30-0.90 arasında değişen değerler için aydınlatma hesapları yapılmıştır. Hesaplanan aydınlıkların duvar yansıtma çarpanı ve aydınlatma düzenine göre değişimi karşılaştırılarak değerlendirilmiştir. Belli bir aydınlık düzeyini elde etmek için gerekli ışık akısının niceliği ele alınan her bir farklı ışık yansıtma çarpanı dikkate alınarak hesaplanmış ve ulaşılan sonuçlar enerjinin etkin kullanımı açısından değerlendirilmiştir.Bir hacimdeki aydınlatma tasarımının yetkinliği konusundaki kararın, hem enerjinin verimli kullanımına hem de hacimde gerekli aydınlıkların sağlanmış olmasına bağlı olduğu vurgulanmıştır. Aydınlatma düzenine ilişkin farklı seçenekler arasından en olumluları, bu iki etken göz önüne alınarak belirlenmiştir.Çalışmanın son aşamasında İstanbul'da seçilen kimi konutlarda anketler yapılmış, hane halkının konutun çeşitli hacimlerinde iç yüzey renkleri ve aydınlatma düzenlerine yönelik tercihleri saptanmıştır. Saptanan iç yüzey renklerinin ışık yansıtma çarpanı karşılıkları belirlenmiş ve yeğlenen yansıtma çarpanlarının enerji tüketimi üzerindeki etkisi incelenmiştir.