Abstract:
18. yüzyılda başlayan sanayileşmenin sonucu olarak küçük atölyeler ve imalathaneler yerlerini büyük işletmelere bırakmıştır. Büyük işletmelerin doğuşu kendilerine has mekansal özellikler barındıran yeni yapı türü olan fabrikaları da beraberinde getirmiştir.Tezde, fabrika işletmelerinin sahip olduğu organizasyonel yapı ile bu işletmelerin içinde barındığı fabrika binası arasında nasıl bir ilişkinin olduğu açıklanmaya çalışılmıştır.Birinci bölümde, tezin problemi, bu probleme cevap aramanın amacının ne olduğu ve bunun için izlenen yöntemden bahsedilmiştir.İkinci bölümde, fabrikalar açısından işletmecilik kavramının ne olduğu, tarihsel süreç içerisinde gelişimi incelenmiştir. Erken dönem organizasyonel sistemlerin temel yapısını oluşturan kitle üretim modelinin mimarlıkla ilişkisi kent ve bina ölçeğinde araştırılmıştır.Üçüncü bölümde genel olarak organizasyon yapılarından bahsedilmiş, geçmişte var olan anlayışla günümüz arasında bağlantı kurulmuştur. Organizasyonel kavramlarla ilgili bütünden birime inilerek durumsallık yaklaşımı ve mimari arasındaki ilişkinin anlaşılabilmesi için bir zemin hazırlanmıştır.Dördüncü bölümde günümüz organizasyonel sistemlerinin sahip olduğu temel kavramlar ve mimari arasındaki ilişki sorgulanmış, işletme organizasyonlarına ilişkin kavramların mimari açıdan hangi anlamda değerlendirilmesi gerektiği üzerinde durulmuştur. Ayrıca güncelliğini sürekli koruması, organizasyonlar için daha genel anlamlar içermesi sebebiyle, tezin kapsamında esas olarak sorgulanan durumsallık yaklaşımının, mimari programlama ve bina ihtiyaç programı ile ilişkisi üzerinde durulmuştur.Son bölümde ise, tez çalışmasında ulaşılan sonuçlar verilmiştir. Fabrika tasarımında mimarın sahip olması gereken bakış açısı, durumsallık yaklaşımı bağlamında değerlendirilmiş, işletmecilik biliminde oldukça yaygın olarak kullanılan mekanik ve organik organizasyon yapılarına sahip fabrika işletmelerinin mimari programlama ve bina ihtiyaç programına etkisi üzerinden mimari tasarım sürecinde izlenmesi gereken yol ile ilgili genel öneriler sunulmuştur.
