Sinop Balatlar yapı topluluğu analitik çözümlemesi ve koruma önerileri

Abstract

Günümüze kadar ulaşmış olan kent surları, Serapis tapınağı, tersane, liman, medrese, cami, türbe, çeşme ve mimari yapılar ile Sinop birçok tarihi değeri barındırmaktadır. Erken dönemlerde uluslararası liman ve ticaret kenti olması sebebiyle farklı devletler tarafından birçok kez alınmıştır. Bu yüzden toprağın alt katmanlarında farklı dönemlere ait farklı işlevlere sahip yapıların burada yer alması durumu önemli bir veridir.Bakanlar Kurulu ve Kültür-Turizm Bakanlığının izinleriyle 15 Temmuz 2010 yılında Prof. Dr. Gülgün Köroğlu tarafından Sinop'ta başlatılmış olan "Sinop Balatlar Kilisesi Kazısı" ile bu değerlere ulaşılabilmeye çalışılmaktadır.Kentsel arkeolojik alan olan kazı çalışmasının sürdürüldüğü bölgede "bütüncül koruma" yaklaşımı doğrultusunda eş zamanlı arkeolojik kazı-koruma yaklaşımı ile "Sinop Balatlar Yapı Topluluğu Analitik Çözümlemesi ve Koruma Yöntemleri" adlı tez çalışması sürdürülmüştür.Sinop il merkezinde, Ada Mahallesi, 24 pafta, 251 ada, 2 parselde bulunan ve literatürde `Balatlar Kilisesi' ya da `Mitridates Sarayı' olarak bilinen Geç Roma-Erken Bizans dönemlerine tarihlenen yapılar topluluğu, kent içinde yer alan en önemli kalıntılardan biridir. Oldukça geniş bir alana yayılan bu yapı topluluğu, kentin gelişmesiyle kısmen yeni yerleşim içinde kalarak fiziksel bütünlüğü kesintiye uğramıştır.Kazı çalışmalarının Temmuz 2010'da başlaması, daha önce yapılmış araştırmaların azlığı ve yapı topluluğunun büyük bölümünün harap olması nedeniyle yapıların tekil işlevleri henüz tam olarak tanımlanamamıştır. Balatlar Yapı Topluluğunun özgün halinde "gymnasium-roma hamamı" olduğu düşünülmektedir. 3. yy.dan 20. yüzyıla ulaşana kadar yerleşimin geçirdiği değişikliklere bağlı olarak farklı işlevler verilen yapı topluluğu bu çalışma kapsamında ele alınmıştır.Çalışmanın birinci bölümünde, literatür i, tezin amacı ve hipotez açıklanmıştır.İkinci bölümde, Sinop'un tarihi ve coğrafi konumu araştırılarak, buradaki kült ve inanışlar, fizik mekan oluşumunu etkileyen önemli yapılar anlatılmıştır.Üçüncü bölümde ise, Balatlar Yapı Topluluğu'nun tarihteki yeri ve önemi anlatılmıştır ve ardından yapılar topluluğunun özgün fonksiyonunun incelenmesi doğrultusunda gymnasium-hamam yapıları araştırılmıştır. Hamam yapılarında ısıtma, su sistemleri, hamam yapılarının sınıflandırılması anlatılmıştır. Bunun yanında dünyadaki roma hamam yapı topluluklarının planlarını mekan-işlev analizlerini oluşturmak için belirlemiş olduğum lejandı kullanarak çalışma tamamlanmıştır. Daha sonra analitik rölövesinin analizler bağlamında değerlendirilmesi, restitüsyon denemesi çalışmalarının yapılması, yakın çevresinde bulunan sarnıç yapısının ve diğer kalıntı duvarların değerlendirilmesi ortaya konmuştur.Dördüncü ve son bölümde, buraya kadar yapılmış olan çalışma sentezlenerek arkeolojik alan korumasına genel yaklaşım ve Balatlar Yapı Topluluğu özelinde ise alınması gereken koruma önlemleri ile ilgili yöntemlerin sunulması hedeflenmiştir.Anahtar Kelimeler: Analitik rölöve, arkeolojik alan koruması, gymnasium, roma hamamı,