Deniz müzesi koleksiyonlarından madalya ve nişanların kataloglanması ve sergilenmesi

Abstract

Tez konusunun seçiminde madalya ve nişan konularındaki literatür eksikliğinden kaynaklanan yanlış tanımlama önemli bir etkendir. 1897 de Bahriye Nazın Hüseyin Hüsnü Paşa ve Bnb. Süleyman Nutki'nin gayretleriyle ilk kez Haliç Tersanesi içinde bir binada " Bahriye Müzesi " adı altında müzecilik hayatına başlayan bugünkü Deniz Müzesi, çağdaş müzeciliği yakalama sürecinde, güçlüklerle dolu uzun bir yoldan geçmiştir. 1960 da Beşiktaş'ta bugünkü yerine taşman kurum, 1. Ana teşhir binası, 2. Tarihi Kayıklar Galerisi, 3. Kütüphane ve Tarih Arşivi ve 4. Sanat galerisi olarak gruplandırılabilir. Deniz tarihine ışık tutacak çok sayıda silah, gemi modeli, kıyafet, seyir aleti, plastik sanat e- seri, fener, sancak, harita, para, madalya, nişan, saltanat kayığı, kullanımdan kalkan gemilere ait malzeme yanında, nitelik yönüyle zengin kitap, el yazması ve tarihi arşiv belgelerini bünyesinde barındırır. Tezin konusunu oluşturan madalya ve nişanlar 18. y.y. dan itibaren kullanılmaya başlanmış ve bunların basımı Darphane-i Amire'de gerçekleştirilmiştir. 18. y.y. a gelinceye kadar Osmanlı İmparatorluğu onurlandırma nişanesi olarak hil'at, kaftan, sorguç vs tuğ kullanırdı. Ana dolu kültüründe antik Yunan ve Romalılara kadar giden madalya, Osmanlı kültürüne ilk kez 1730 da L Mahmut döneminde çıkarılan " Ferahı Madalyası " ile girmiştir. Yine ilk nişan ise 1801 de Et. Selim döneminde, Mısır seferi üzerine çıkanları " Hilal Nisam " dır. Madalyalarda genellikle altın, gümüş, bakır, bronz madenler, form olarak yuvarlak ya da beyzi olarak şekillendirilmiştir. Nişanlarda bu madenlerin yanı sıra, değerli taşlar ve mine, vmsüsleme amaçlı olarak kullanılmıştır. Batılıların yıldız ve haç, doğulu İslam ülkelerinin yıldız ve hilal formunda yaptıkları nişanlar madalyalara göre daha süslü bir görünüm arzededer. Koleksiyondaki objeler - Osmanlı devrine ait madalyalar, - Cumhuriyet devrine ait madalyalar, - Yabancı kaynaklı madalyalar, - Osmanlı devrine ait nişanlar, - Yabancı kaynaklı nişanlar ve - Hatıra madalyaları olarak kendi içlerinde gruplandırılarak, kronolojik bir sıraya dizilmiş, tarihleri belli olmayanlar, alfabetik bir düzende sona alınmışlardır. Deniz Müzesi sergileme alanları ve koleksiyonu genel olarak tanıtılmış, fiziksel ve klimatolojik koşullar değerlendirilmiştir. Deniz Müzesi aynı zamanda askeri bir kurum olduğundan İstanbul'daki diğer askeri müzelerle sergileme bağlamında karşılaştırılmış, eksikleri tesbit edilmeye çalışılmıştır. 1908 de " Müze-i Askeri Hümayun " adıyla eski Harbiye Jimastikhanesi'nde açılan, bugünkü Askeri Müze ve 1 985 de Yeşilköy'de açılan Havacılık Müzesi madalya ve nişan koleksiyonu Deniz Müzesi koleksiyonu ile paralellik gösterir. Müzede halen mevcut olan sergileme düzeni, müzeciliğin temel amaçlarından olan eği tim ve eğlence işlevinden, " kamu yararına sunulmanın ciddiyeti gerekçesiyle " soyut tutulduğu için, tarihin duygusal bir kesitini yansıtan objelerin algılanmaları ve akılda kalıcı olmaları pek de mümkün kılmamaktadır. Mevcut koleksiyona göre madalya ve nişan seksiyonunun yeniden düzenlendiği bölümde ödüllendirmenin tarihi, bir bütün içinde verilmiş, yalnızca Osmanlı ve cumhuriyet devri madalyaları kullanılarak didaktik bir sergileme anlayışı güdülmüş, genel olarak insanların sıkıldıkları ve loş buldukları mekanlar, bilgisayarlar ve baskı makinesiyle hareketlendirilmeye çalışılmıştır. Toplumsal belleğin yansıtıcısı olan müzelerde sergileme teknikleri, teknolojinin sınırsız olanakları kullanılarak geliştirilebilir ancak eldeki materyalin küçük boyutlu olması buna mini mum değerlerde imkan vermektedir.