Türkiye`deki sanat müzelerinin gereksinimleri bağlamında İstanbul Modern Sanat Müzesi için bir öneri

Abstract

Yapılan tez çalışması ile amaçlanan, gereksinimi çok fazla hissedilen bir modern sanat müzesinin oluşumunda, ülkede bulunan ve bu alanda hizmet veren üç müzenin incelenerek mimari sorunlarının saptanması, mekansal ilişkilerinin belirlenmesi ve ihtiyaca cevap verebilecek müze programı ile müze mimarisi arasında doğru ilişki kurulmuş bir müzenin oluşturulmasında kaynak olabilecek verileri saptamaktır. Ve belirlenen bu veriler doğrultusunda İstanbul Modern Sanat Müzesinin olası mekanlarından biri olarak görünen eski Gülhane Serriyat Hastahanesine bir öneri hazırlamaktır. Hazırlanacak öneri sırasında, koleksiyon ile müze mimarisi arasındaki ilişkinin incelenmesi, sergi mekanının tasarım ilkeleri, müzeyi oluşturan diğer birimlerin bir biri ile olan ilişkileri, yapı fiziği açısından sergi alanının değerlendirilmesi, halk ile doğrudan ilişkisi olan mekanların müze yapısı ile bağlantısının nasıl olması gerektiği gibi sorulara cevap aramaktır. Ayrıca müze mimarisinin şekillenişi ile tarihi yapıların müzeye dönüştürülmesi sırasında dikkat edilmesi gerekenler, ile bu yapıların neden müze olarak kullanılması gerekliliği ve bu yapıların müzelerin ihtiyaçlarına ne kadar cevap verebileceği gibi soruların yanıtını bulmaktır. Müzeciliğin doğuşu, dünya ve Türkiye'deki gelişimi anlatılan birinci bölümde ana başlıklar altında müze türleri toplanmış ayrıca var oluşundan günümüze kadar müze yapılarının geçirdiği evrim ve gelişimi belirtilmiştir. IIMüze ve Müzeciliğin tarihsel sürecinin anlatıldığı bu bölümden sonra, Tarihi yapı niteliğindeki bir yapının müzeye çevrilmesi sırasında karşılaşılan problemler belirtilmiş, yapının işlev değişikliği aşamasında izlenecek yöntem ve çözüm önerileri sunulmuştur. Bu nitelikteki yapıların neden ve nasıl kullanılacağı anlatılmış ve yapı veya yapı grubunun işlev değişikliğinin neye göre tanımlanacağı lenmiştir. Tarihi nitelikteki yapıya müdahale biçimleri ve sınırları sunulmuştur. Bu saptamalar yapılırken hem akademisyen hem de alanlarında birer uygulamacı olan Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, Prof. Dr. Emre Madran ve Doç. Dr. Ülkü Altınoluk'un görüş ve uygulamalarından yararlanılmıştır. Tarihi nitelik taşıyan bir yapının işlev değişikliği sırasında dikkat edilmesi gereken kuralların belirlenmesinin ardından, müze yapılarının tasarım ilkeleri anlatılmış, kurulacak mekan kurgusunda da dikkat edilecek yaklaşımlar açıklanmıştır. Mekanlar arasındaki ilişkiler tanımlanmış, mekanların tasarımında nelere dikkat edileceği belirtilmiş ve genel yaklaşımlar saptanmıştır. Ayrıca müze yapılarının kent içindeki konumlarının belirlenmesi ve önemi üzerinde durulmuştur. Müze yapılarının mekanları ile sergilenen nesne arasındaki ilişki incelenmiş ve bu konu üzerine çözüm ve öneriler geliştirilmiştir. Dünya'daki ve Türkiye'deki örnekler verilmiştir. Müze yapıları tasarlanırken dikkat edilecek teknik veriler ve bunlara ait değerler belirtilmiştir. Müze yapılarının tasarım ilkeleri ve tarihi nitelikteki bir binanın işlev değişikliği ile müzeye dönüştürülmesi sırasında dikkat edilecek noktaların ve yeni mekan kurgusu oluşturulurken gözönünde bulundurulacak verilerin belirtilmesinden sonra, Türkiye'deki sanat müzelerinin (resim ve heykel) içinde bulundukları yapı ile olan ilişkileri araştırılmış, müze yapılarının müze programına ne kadar cevap verebildiği irdelenmiştir. Tarihi nitelik taşıyan binada yeralan MSÜ İstanbul Resim ve Heykel Müzesi ile Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesinin içinde bulundukları yapılar açısından karşılaştıkları sorunlar, işlev değişikliği ile müzeye dönüştürülen bu yapıların müze yapısına ne kadar uygun olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Kendi özgün yapısı içinde yeralan İzmir Resim ve Heykel Müzesinin mimari açıdan yaşadığı sorunlar saptanmış, müzenin ıııyaşamaya başlaması ile oluşturulan program ve yapının mimari programında çıkan aksaklıklar belirlenmiş ve İstanbul Modern Sanat Müzesi için kaynak olacak veriler saptanmıştır. Mevcut müzelerin koleksiyonu ile müze yapısı arasındaki ilişki gözlenmiş ve yeni oluşturulacak müzede bu ilişkinin doğru kurulması için gerekli bilgiler toplanmıştır. Türkiye'deki sanat müzeleri dünyadaki örnekleri ile karşılaştırılmış ve İstanbul Modern Sanat Müzesi için gerekli tasarım ve uygulama verileri sağlanmıştır. Yapılan bu saptamalarla birlikte bir modern sanat müzesinin içinde yeralacağı yapının nitelikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Oluşturulan bu veriler doğrultusunda, İstanbul Modern Sanat Müzesi'nin Türkiye ve İstanbul için gerekliliği, amacı belirtilmiş ve İstanbul Modern Sanat Müzesi'nin olası mekanları arasında yeralan TRT Platoları, Yedikule Gazhane Binası'nın artı ve eksileri anlatılmıştır. İstanbul Modem Sanat Müzesi olarak kullanılması düşünülen eski Gülhane Serriyat Hastahanesi'nin, İstanbul Modern Sanat Müzesi'nin ihtiyacına ne kadar cevap verebileceği araştırılmış ve yapılan bu araştırmalar sonucunda yapının işlev değişikliği sırasında dikkat edilmesi gereken noktalar belirtilmiş ve kurulacak yeni mekan kurgusunun nasıl oluşturulacağı belirtilmiştir. Oluşturulan müze programı yapıya uygulanmış ve mevcut mekan verileri doğrultusunda en uygun müze programı oluşturulmuş, uygulamaya dökülmüş ve projelendirilmiştir.