Altay destanları üzerine bir inceleme - yaratılış, yaşam, öte dünya

Abstract

Sibirya grubu Türk toplulukları arasında yer alan Altay Türkleri, eski kültür ve geleneklerine bağlı kalma konusunda direnç gösteren boylardan birisidir. Altay Türklerinin inanç sistemine hâkim olan Şamanizm ve bu doğrultuda oluşan Altay mitolojisi Altay destanlarına da büyük ölçüde yansımıştır. Bu incelemede Altay destanları üzerine yapılan önemli çalışmalar esas alınarak mitolojik eksende yaratılış, yaşam ve ölüm ve öte dünya algısı tespit edilecektir. Üç ana bölümden oluşan çalışmanın "Yaratılış" isimli ilk bölümünde destanlara yansıdıkları ölçüde evrenin yaratılış öyküsü, kahramanın karşılaştığı yüce varlıklar ve evrenin kutsal unsurları ele alınacaktır. İkinci bölüm olan "Yaşam: Kahramanın Yolculuğu" bölümünde ise kahramanın serüveni; ailesi, yaşadığı mekan, doğumu, büyümesi, yola çıkışı ve bu noktadan itibaren karşılaştığı engeller ve aldığı yardımlar ekseninde incelenecektir. Ölüm ve Öte Dünya Tasarımları bölümünde destanlarda geçen ölümle ilgili bütün tasavvurlar; ölüm şekilleri, ölüm sonrası uygulamalar, ölüp dirilme, ölümsüzlük, ölüler dünyasının şeytani varlıklar ve cennet-cehennem başlıkları altında değerlendirilecektir. Tezin birbirini tamamlayan üç farklı bölümünde, destanlardan çıkarılan veriler örneklemeleriyle birlikte ele alınacaktır. Bu sayede mitolojinin Altay destanlarına hangi ölçüde yansıdığını tespit etmek, Altay mitolojisinden hareketle Türk mitolojisinin temel kodlarını ortaya çıkarmak ve aynı zamanda Altay destanlarının bir kalıbını çizmek amaçlanmaktadır.