Çağdaş Türk resim sanatında mistik semboller ve göstergebilim analizleri

Abstract

Bu çalışmada, çağdaş Türk resim sanatında bilhassa 2000 yılından sonra, hem akademisyen, hem de sanatçı olarak kariyerinin doruğuna çıkmış ressamların eserlerindeki mistik sembollerin, göstergebilime göre incelenmesi amaçlanmaktadır. Ayrıca bu sembollerin bilinçli olarak mistisizm çağrıştırıp çağrıştırmadıkları veya sanatçıların bilinçaltında yatan içselliğin yansımış olma ihtimallerinin araştırılması hedeflenmektedir. Pilot olarak seçilen sanatçılar ziyaret edilerek görüşme yapılmış, kişisel yaşamlarında veya sanatsal çalışmalarında, mistisizmle ilgileri olup olmadıkları, eserlerinde kullandıkları sembollerde mistik kaygılar taşıyıp taşımadıkları sorularının cevaplarına ulaşılmaya çalışılmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi ile, sanatçılarla görüşme ve röportaj yapılmış ve kendilerine yöneltilen sorularla, eserlerindeki semboller ve yapılacak göstergebilim çözümlemeleri hakkında görüşleri alınmıştır. Elde edilen bulgulara göre, görüşme yapılan sanatçıların bir kısmının mistisizmle, hatta tasavvufla yakından ilgilendiği ve sanat çalışmalarında mistik sembolleri bilinçli olarak kullandığı belirlenmiştir. Sanatçıların bir kısmı ise, sembolleri salt plastisizm amaçlayarak ve biçimsel form olarak kullandıklarını, ancak başkaları tarafından mistisizm çağrıştırmalarının mümkün olduğunu ifade etmişlerdir. Sanatçıların bazıları çok yaşlı olmaları itibari ile çocuklukları cumhuriyetin ilk yıllarında, henüz Osmanlı kültürünün etkisinde geçtiği ve geleneksel Türk ve Anadolu kültürü içerisinde mistik kavramlarla beslenmiş oldukları tespit edilmiştir. Bu sebeple, eserlerinde kullandıkları semboller, bilinçli olarak mistisizmi yansıtmayı amaçlamasa dahi, dolaylı olarak yine de bu coğrafyanın kültürü içerisinde, mistik çağrışımları taşıması mümkün görülmektedir. Araştırmanın birinci bölümünde problem durumu, problem cümlesi, araştırmanın amacı, araştırmanın önemi, varsayımlar, kapsam, sınırlılıklar, yöntem ve tekniklere yer verilmiştir. İkinci bölümde göstergebilimin tanımı, tarihsel gelişimi, kuramsal ve kavramsal problemleri ele alınmıştır. Ayrıca göstergebilimin Türk ve İslami kaynaklardaki kökenleri ilk defa incelenerek alanın kuramsal yapısına katkıda bulunulmuştur. Üçüncü bölümde mistisizm ele alınmış ve mistik semboller incelenmiştir. Bulgular bölümünde sanatçılarla yapılan görüşmeler, sanatçıların mistisizmle ilişkileri ve eserlerindeki mistik sembollerin göstergebilim açısından çözümlemeleri yapılmıştır. Araştırmanın son bölümünde ise araştırmanın verileri değerlendirilip, elde edilen sonuçlara göre öneriler geliştirilmiştir