Sosyal bilgiler ders kitaplarında toplumsal cinsiyet

Abstract

Eğitimin en önemli unsurlarından biri olan ders kitapları, cinsiyetçi ideolojinin ve cinsiyet rollerinin yeniden üretmesinde etkin bir rol oynamaktadır. Araştırma Sosyal Bilgiler ders kitaplarını toplumsal cinsiyet rolleri çerçevesinde inceleme amacıyla yapılmıştır. Sosyal Bilgiler ders kitaplarının bireylerin toplumsal cinsiyet algılarını doğrudan etkileyen konulardan oluşması ilgili ders kitaplarının seçilmesindeki temel nedeni oluşturmaktadır. Araştırma nitel araştırma prensipleriyle desenlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 2018-2019 eğitim-öğretim yılında 4. 5. 6. ve 7. sınıf seviyelerinde kullanılan Sosyal Bilgiler ders kitapları oluşturmaktadır. Bu eğitim-öğretim yılında her kademe için bir kitap kullanıldığından toplamda 4 kitap incelenmiştir. Kitaplardaki veriler doküman inceleme ile toplanmış ve içerik çözümlemesi yoluyla analiz edilmiştir. Bu doğrultuda incelenen ders kitaplarında görsellerde ve metinlerde kadınların ve erkeklerin niceliksel olarak yer alma düzeyleri, bulunduğu alanlarının dağılımı, cinsiyetlerin mesleki dağılımı, kadın ve erkek isimlerinin kullanılma sıklığı, cinsiyetlere yönelik nitelemelere ilişkin kategoriler oluşturulmuş ve kategorilerden elde edilen bulgular yüzdelik değerleriyle birlikte sunulmuştur. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, ders kitaplarındaki görsellerde ve metinlerde erkeklerin niceliksel olarak daha görünür ve kamusal alanlarda ön planda olduğu saptanmıştır. Bununla beraber kadınların özel alanla özdeşleştirildiği, mesleklerde ise toplumsal cinsiyet kalıp yargılarına uygun meslekler içerisinde sunulduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca erkeklerin kadınlara oranla isim, sıfat gibi sınıflamalarda daha çok yer aldıkları niteliksel olarak da güç ve otoriterin simgesi olarak gösterildiği, kadınların ise edilgenlik masumiyet vurgusu ile yansıtıldığı görülmüştür. Sonuç olarak Sosyal Bilgiler ders kitaplarında öğrencilere erkeklerin lehine, kadınların aleyhine toplumsal cinsiyet rollerinin sunulduğu ve ders kitaplarında toplumsal cinsiyet eşitliksizlerinin yeniden üretilmeye sebep olabileceği tespit edilmiştir.