Çeviri göstergebilimi bakış açısıyla Shakespeare'in Julius Caesar ve Antony and Cleopatra adlı oyunlarında anlam evreni, göstergeler ve öznelik yetisi

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Shakespeare'in Julius Caesar ve Antony and Cleopatra oyunları üzerinde göstergebilimsel çözümleme yaparak oyunların Türkçe çevirilerini çeviri göstergebilimi bakış açısıyla değerlendirmektir. Bu amaca yönelik olarak Shakespeare'in 1599 yılında yazdığı ve ilk defa 1623'te First Folio içinde yayınlanan Julius Caesar oyununun Penguin Books Yayınevi tarafından 1954 yılında yayınlanan metni ile 1606-1607 yıllarında yazdığı ve yine ilk defa 1623'teki Folio'da yayınlanan Antony and Cleopatra oyununun Cambridge University Press tarafından 1950 yılında yayınlanan özgün metni üzerinde Jean-Claude Coquet'nin (1985, 1987, 1989) "Söyleyenler Kuramı"; Algirdas Julien Greimas'ın (1983, 1987) "Eyleyenler Modeli" ve Michael Riffaterre'in (1978, 1983, 1990) "Metinlerarasılık" kuramı temel alınarak göstergebilim çözümlemesi yapılmıştır. Çeviri değerlendirmesi için 1942 yılında Nureddin Sevin, 1966 yılında Sabahattin Eyüboğlu ve 2002 yılında Bülent Bozkurt tarafından Julius Caesar ismi ile çevrilen metinler seçilmiştir. Ayrıca, 1949 yılında Halide Edib-Adıvar ve Mina Urgan, 1967 yılında Sabahattin Eyüboğlu, 2002 yılında Bülent Bozkurt tarafından Antonius ve Kleopatra ismi ile çevrilen metinler üzerinde çeviri değerlendirmesi yapılmıştır. Çeviri değerlendirmesi için Sündüz Öztürk Kasar'ın (Öztürk Kasar, Tuna, 2015) Çeviride Anlam Bozucu Eğilimler Dizgeselliği model alınmıştır. Çeviri değerlendirmesinde hem Julius Caesar hem de Antony and Cleopatra oyunlarının Türkçe çevirilerindeki anlam bozucu eğilimlerden her metinden 50 örnek olmak üzere toplam 100 örnek seçilmiştir. Çeviri değerlendirmesi sonucunda, metinlerarasılık ilişkileri içeren 35 söylemde, anlatı teknikleri içeren 27 söylemde, öznelik dönüşümleri içeren 22 söylemde, anlatı izlenceleri ile ilişkili olan 15 söylemde ve yerdeşlik ile ilişkili olan bir söylemde anlam bozucu eğilim saptanmıştır. Bir edebi metin çevirisinde çevirmenin metnin anlam evrenini yakalamak için ideal bir aracı göstergebilimsel çözümleme yapmak olabilir. Çeviri edimine başlamadan önce metnin anlam evrenine ulaşmak isteyen çevirmen, göstergebilimsel çözümleme adımlarını kullanarak metnin anlam evrenini yakalayabilir ve çeviri edimini buna göre şekillendirebilir. Bu durumda çeviri edimi ve göstergebilim birbirlerini tamamlayan iki unsurdur.