Bilgisayar destekli çeviriye eleştirel bir bakış

Abstract

Çeviri teknolojileri ile çevirmenlerin çalışma koşullarında meydana gelen değişiklikler günümüzde farklı açılardan incelenmektedir. Bu inceleme konularından birisi de çeviri eylemi üyeleridir. Bu çalışma bilgisayar destekli çeviri programları ile çalışan çeviri üyelerinin pratik eylemleri, anlamlandırma ve ifade etme metotlarına odaklanmaktadır. Bunun için bireyleri tek tek inceleyen etnometodolojik araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada çevirmenler, redaktör / editörler, yöneticiler ve öğrenciler ayrı ayrı incelenmiştir. Türkiye'de çevirmen meslek odalarının olmayışı üye sayısını belirsiz kılmaktadır. Bu nedenle evreni tahmin etme olasılığı düşüktür. Dolayısıyla olasılığı bilinmeyen örnekleme yöntemlerinden kolaylıkla bulunabileni örnekleme yöntemine gidilmiştir. Yapılan yazılı görüşme, yüz yüze görüşme ve gözlem şeklindeki veri toplama yöntemleri ile veri üçlemesi sağlanmıştır. Etnometodolojik çözümleme çalışmalarında MAXQDA 2018 ve 2020 programı kullanılmış, tarafların dizinsel / bağlama gönderimli ifadelerine, üyelerin pratik eylemlerine, pratik eylemlerinin refleksif özelliklerine ve üyelerin arka plan beklentilerine bakılmıştır. Katılımcıların bilgisayar destekli çeviriyi kullanma ile ilgili ifadeleri incelendiğinde, arka plan beklentilerine ve gündelik pratik eylemlerine göre değişebilen çeşitli anlamlandırma metotları kullanabildikleri gözlemlenmiştir. Çevirmenlerin bu programları bulundukları statü içerisinde üst denetim mekanizmalarına bağlı anlamlandırdığı, redaktör / editörlerin ticari ilişkiler ve statü içerisinde değerlendirdiği, yöneticilerin ticari ilişkilerine ve arka plan beklentilerine bağlı anlamlandırdığı, öğrencilerin ise eğitim ve deneyimlerine bağlı, görev yerine getirme beklentisi içerisinde anlamlandırdıkları gözlemlenmiştir. Ancak bu genellemelerin katılımcıların süre gelen icraları olduğunu ve bunların içlerinde de farklılıklar bulunduğu belirtmek gerekir. Bunlar çalışmada detaylı bir şekilde aktarılmıştır. Çalışma teknolojinin ilerleyişinde çoğulcu yaklaşımların aksine bireysel farklılıklara bakılarak yapılmıştır. Çeviri teknolojileri ve özellikle bilgisayar destekli çeviri araçları çevirmenlere yardımcı programlar olarak profesyonel çevirmenlerin elinde kaliteli çeviri üretilmesine yardımcı araçlar olarak uzun yıllar daha kullanılmaya devam edecektir. Bireysel anlamlandırma yöntemlerinin bu yöntemle analiz edilmesi teknoloji konusunu Çeviribilimde dost / düşman gibi ikilemlerden kurtararak bu programların üreticilerine ve en önemlisi Çeviribilim alanına çeviri eylemindeki üyelerin bakış açılarındaki farklılıklar ile ilgili önemli veriler sunmaktadır.