Abstract:
Türkiye'de 1980'den sonrası dönemde devletin kültür yatırımlarında niceliksel ve niteliksel değişimler görülmektedir. Kültür alanına yatırım yapan aktörler çeşitlenmiş; kültür giderek kalkınmada bir araç haline gelmiştir. Tez çalışması kapsamında; Türkiye'de ulusal ve bölgesel planlama anlayışıyla birlikte kalkınmanın kültür ekseninden değerlendirilip değerlendirilmediği, 2000 yılından itibaren ulusal ve uluslararası aktörlerin etkisi ile şekillenen kalkınma politikaları ve yatırımlarda kültürün önemli bir yatırım alanı olarak görülüp görülmediği, kalkınmada kültüre nasıl bir değer atfedildiği ve kültürün nasıl bir rol oynadığının ortaya konması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda kalkınma anlayışı beşeri kalkınma boyutunda kültür ekonomisi yaklaşımıyla birlikte değerlendirilerek, kentsel ölçekte kültür eksenli kentsel stratejiler perspektifinde kültür ve kalkınma ilişkisi belirlenmeye çalışılmıştır. Kalkınmada kültürün önemli bir araç olarak değerlendirildiğinden ve dolayısıyla ciddi bir ekonomik getiri sağlaması noktasında potansiyelini gerçekleştirememe sorunu yaşadığı düşünülen Van'da, kalkınma ve planlama sürecini etkileyen aktörlerin dönemsel olarak (2000-2016) belirlediği politikalar, stratejiler ve yatırımlar kültür ekonomisi ve beşeri kalkınma endeksi sınıflamasına göre değerlendirilmiştir. Van ilinde uluslararası aktörlerden Avrupa Birliği, ulusal aktörlerden ise; Kalkınma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü, DAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, DAKA ve Belediyelerin kalkınma politikalarında önemli aktör oldukları ve hedeflemiş olduğu stratejilerle yapmış oldukları yatırımların örtüştüğü görülmüştür. Ancak; ulusal ve uluslararası aktörlerin Van İlinin kalkınma sorununa yönelik olarak farklı kalkınma yaklaşımları benimseyerek bu yaklaşımlara yönelik yatırımları desteklediği belirlenmiştir. Uluslararası aktörlerden AB bölgesel kalkınma politikaları çerçevesinde sosyal ve beşeri kalkınmaya yönelik yatırımlara öncelik vermiştir. Ulusal aktörler ise kalkınmayı iktisadi eksenden değerlendirmişlerdir. Ulusal aktörler, hem ağırlıklı olarak ekonomik boyutu temel alan sanayi, ticaret ve hizmetler kapsamında bir kalkınma modeli hem de hizmetler sınıfında yer alan turizm ekseninden bir kalkınma modelini takip etmiştir. Buna göre Van İlinde kalkınmanın kültür ekseninden doğrudan değerlendirmediği ancak turizm ile birlikte değerlendirildiği, kültürün turizm için araçsallaştırılarak kültür-turizminin öne çıkarıldığı ve turizm ekseninden kültür politikalarının geliştirildiği görülmüştür.
