Özet:
Zorunlu göç, pek çok farklı boyutuyla kentlerin mevcut durumunu ve geleceğini
etkileyen ve iyi yönetilemediği durumlarda birçok krize yol açabilen bir süreçtir.
Bu sürecin doğru yönetilebilmesinin anahtar konuları olarak eğitim, sağlık,
istihdam gibi konular ön plana çıkmakla birlikte temel ihtiyaç olan barınma
sorununun çoğu kez göz ardı edildiği bilinmektedir. Barınma ihtiyacı, zorunlu
göçün niteliğine göre geçici ya da kalıcı konut sunumu ile ülkelerin konut ve göç
politikası doğrultusunda karşılanmaktadır. Ancak zorunlu göçmenlerin barınma
sorununa çözüm geliştirmemek de bir politika olarak benimsenmektedir. Öte
yandan söz konusu politikalar zorunlu iç ve dış göç ile gelenler arasında da
farklılaşmaktadır. Ülkemizde yasal statü olarak her ne kadar Geçici Koruma
Kapsamında (GKK) olarak nitelendirilseler de zorunlu göçmen olarak tarif
edebileceğimiz Suriyeli nüfus için geçici barınma dışında bir barınma politikası
benimsenmemiş olması bu durumun en can alıcı örneğidir. Bir diğer boyutuyla ise
ülkemizde iskan politikası çerçevesinde barınma politikası benimsenmiş zorunlu
göç deneyimleri de mevcuttur. Bu tez çalışmasında zorunlu göç; iç ve dış olarak iki
boyutuyla zorunlu göçmenlerin konut deneyimleri üzerinden ele alınmaktadır.
Çalışma zorunlu dış göçmenler olarak değerlendirilen GKK statüsüne sahip Hatay
ilinde yaşayan Suriyeliler ile zorunlu iç göçmenler olarak değerlendirilen
26.06.1961 tarihli kararname ile Trabzon’un Çaykara ilçesinden Hatay’a
yerleştirilen Karadenizlileri kapsamaktadır. Çalışmanın odağında; her iki grubun
yaşadıkları konutlardaki barınma deneyimleri kapsayıcı konut politikaları
kavramsal bakış açısıyla konut hakkı temelinde irdelenmiştir. Tez çalışması
“Kentsel Mültecilerin Adaptasyon ve Uyum Süreçlerine Yeni Bir Bakış Açısı:
Kapsayıcı Kent İnşası Amaçlı Sosyal İnovasyon Deneyi” başlıklı, 117K826 Kodlu ve
TÜBİTAK 1003- Öncelikli Alanlar AR-GE Projeleri Destekleme Programı
kapsamında tamamlanmış projenin saha çalışmaları ve yaşayan laboratuvar
deneyinden yararlanarak, zorunlu dış göçmenler olarak nitelendirilen Suriyeliler
’in konuta erişimi ve konut beklentilerini irdelemiştir. Aynı zamanda projeden
bağımsız olarak “Karadenizliler” olarak nitelendirilen Çaykara ilçesinden zorunlu
iç göçle Hatay ili Kırıkhan ilçesinde yerleştirilen zorunlu iç göçmenlerle de saha
araştırması aracılığı ile göç öyküleri ve hak temelli bir konutta yaşamlarının var
olup olmadığının izlerini araştırmıştır. Böylelikle zorunlu iç ve dış göçle aynı kent
mekanını paylaşan göçmenlerin tanımlamalarıyla kapsayıcı bir kentte olması
gereken konut politikasının çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Kapsayıcı bir kentte
zorunlu göçmenler için olması gereken konut politikası; paydaş katılımı, ekonomik
destek, psiko-sosyal destek mekanizması, konum, kültürel elverişlilik, hizmetlere
erişilebilirlik, elverişli fiziksel tasarım olmak üzere toplam yedi boyutuyla
tanımlanmış ve açıklanmıştır.
