İlköğretim okullarında sınıf duvar renginin öğrencilerin duyuşsal, bilişsel ve davranışsal tepkilerine etkisinin saptanması

Abstract

Bireylerin duygusal, bilişsel ve davranışsal dünyaları ile kapalı mekanlardaki fiziksel çevre arasında yakın bir ilişki vardır. Bu ilişki bağlamında, fiziksel çevreden gelen uyartılar, birey üzerinde etki bırakarak tutumlarında bazı değişiklikler yaratabilir. Söz konusu fiziksel çevre ögeleri, özellikle eğitim-öğretim etkinliklerinin gerçekleştiği mekanlar olan sınıflarda daha da büyük bir önem taşır. Sınıflarda öğrenim gören öğrenciler üzerinde pasif bir uyaran olarak rol oynayan fiziksel özellikler hacmin boyutlarının yanı sıra ısı, ses, ışık, renk gibi fizik ortam ögeleri olarak sıralanabilir. Fizik ortam ögelerine ilişkin konfor koşullarının sağlanması aynı zamanda eğitimin amaçlarına ulaşmasında da etkin rol oynar. Mekanın fiziksel ögelerinden biri olan rengin de kullanıcılar üzerinde çeşitli etkileri bulunmaktadır. Literatürde mekan renklerinin etkisi üzerine yapılmış birçok araştırma, rengin farklı etkilerini ortaya koymaktadır. Bu araştırmalar, genellikle ofis, yaşam odası gibi ortamlar ve yetişkinler üzerine yapılmış çalışmalardır. Sınıfları ele alarak, iç yüzey renklerinin, kullanıcılar üzerindeki etkilerine yönelik gerçek sınıf ortamında yapılmış araştırmalar ise sınırlı sayıdadır. Ayrıca çalışmaların çoğundaki katılımcılar ergen yaş grubuna dahildir. Sınıflar, öğretimin yapılacağı yer olarak, kişilerin yaşamlarının büyük bir bölümünü geçirdikleri mekanlardır. Özellikle ilköğretim düzeyinde, öğrencilerin aktarılan bilgileri daha hızlı bir şekilde alabildiği somut işlem dönemindeki yaşlarda konu daha da önem kazanmaktadır. Bu nedenle, sınıf iç yüzey renklerinin erken yaşlardaki (7-11 yaş arası) öğrencilerin öğrenme eylemleri üzerindeki etkilerinin, duyuşsal, bilişsel ve davranışsal bağlamda nasıl olduğu konusunun araştırılması öne çıkmaktadır. Yukarıda kısaca açıklanan nedenler doğrultusunda, bu doktora tezi kapsamında, ilköğretim sınıflarındaki duvar renginin öğrenci üzerindeki farklı etkilerine ilişkin deneysel bir çalışma yapılmıştır. On iki farklı duvar renginin kullanıldığı çalışma, ilköğretim üçüncü sınıf düzeyinde, 7-11 yaş somut işlem dönemi aralığında bulunan, 8-9 yaş grubu öğrencileri ile eğitimlerini sürdürdükleri süre içerisinde gerçekleştirilmiştir. Tezin ilk bölümünde konuyla ilgili literatürde yer alan çalışmalara, tez çalışmasının amacına, çalışmada sınanacak varsayımlara ve tezin sınırlılıklarına kısaca yer verilmiştir. İkinci bölümde ise eğitim, öğretim ve dikkat konuları ile ilgili temel bilgilere değinilmiştir. Tez çalışmasının üçüncü bölümünde, mekan, algı, mekan algılama, görsel algılama ve görsel algılama kapsamında ışık, yüzey, görme ve renk konuları detaylı olarak açıklanmıştır. Bu bölümde ayrıca, mekanda renk etkisi ile renk ve çevresel renk etkisi araştırma yöntemleri konuları da ele alınmıştır. Dördüncü bölümde ise, literatürde yer alan, mekan duvar renginin kullanıcı üzerindeki etkilerine yönelik yapılmış on bir çalışmaya yer verilmiştir. Mekan iç yüzey renklerinin kişiler üzerindeki çeşitli etkilerini araştıran bu çalışmaların hemen hepsi, çalışmalarının odaklarını mekanlardaki iç yüzey duvar renkleri üzerine kurgulamışlardır. Bölümün sonunda, bu çalışmaların genel değerlendirilmesi yapılarak sonuçları karşılaştırılmıştır. Tez çalışmasının beşinci bölümünde, 8-9 yaş grubu öğrencilerin sınıf duvar renklerine verdikleri tepkilerin belirlenmesine ilişkin bir araştırma ve yöntemi sunulmuştur. Bu kapsamda, deney grubu öğrencileri ile eğitim süreci içerisinde, kendi sınıflarında bir alan deneyi kurgulanmış, fiziksel bir uyaran olan sınıflardaki duvar renginin, öğrenci üzerindeki etkileri konusu üç ayrı grupta araştırılmış ve değerlendirilmiştir. Bu etkiler, sınıf duvar rengine ilişkin, duyuşsal olarak öğrencilerin mekansal renk değerlendirmesi ve beğenileri, bilişsel olarak, öğrencilerin dikkatlerine etkisi ve davranışsal olarak öğrencilerin davranışlarına etkisi olmak üzere ele alınmıştır. Ayrıca, bu etkilerin belirlenmesinde yararlanılan veri toplama araçları ve yöntemler açıklanmıştır. Çalışmanın 6. bölümünde deneysel çalışmadan elde edilen bulgular sunulmuştur. Duyuşsal ve bilişsel etki belirlemede kullanılmış yöntemlerden elde edilen veriler SPSS istatiksel programı ile analiz edilmiştir. Davranışsal etkiler, sınıf öğretmeni tarafından doldurulan “Öğretmen Gözlem Formu’nda” yer alan veriler ışığında değerlendirilmiştir. Tezin yedinci bölümünde, “sınıf duvar renginin öğrenciler üzerindeki etkilerine” yönelik yapılmış deneysel çalışmadan elde edilen bulgular değerlendirilmiştir. Sekizinci bölümde ise tezin kapsamında yapılmış çalışmadan çıkan sonuçlar ve öneriler sunulmuştur.