Özet:
1909’da Celal Esad Arseven’in Türk Evi ile ilgili tespitlerinden bugüne Osmanlı
sınırları içinde bulunan konut yapıları önemli bir araştırma konusu olmuştur. Literatür,
Türk Evi olarak tanımlanan bir modelin özelliklerini tespit çabası ile başlamış, süreç
boyunca yerel araştırmalarla zenginleşmiştir. Bugün halen çalışılmamış bölgeler
olmasına karşın, bu konuda tamamlanmış olan araştırmalar ciddi bir bilgi birikimi
oluşturmuştur. Bu birikim sayesinde Anadolu'da ev olgusu konusunda hızlı ve ayrıntıya
inen bir genelleme yapmak ya da evlerin ortak yanlarından yola çıkarak kesin sınırlar
çizmenin güç olduğu ortaya çıkmıştır. Bu tip genellemeler coğrafi, ekonomik ve sosyal
dinamiklere bağlı bilimsel ve araştırmaya dayanan verilere dayanmadığı sürece
güvenilirlikleri sınırlı olmaktadır. Bu nedenle tez boyunca Ayvacık Kıran kolu
yöresindeki evler tarihsel, toplumsal, ekonomik, coğrafi ve iklimsel veriler ışığında
incelenmeye çalışılmıştır.
Literatür özetiyle başlayan çalışmamız, araştırma bölgesinin coğrafi, tarihi, ekonomik
ve sosyal dokusunu inceleyerek yerel, geleneksel yapıların bağlamları ile ilişkisine
dayanarak yola çıkar. Bu veriler, konut yapılarının mimari oluşumlarına etkileri göz
önüne alınarak incelenmiş ve bölgedeki konut tipinin kökenleri ile ilgili önemli bulgular
saptanmıştır. İklim verileri, coğrafi özellikler, tarih öncesi çağlardaki yapı şemaları ve
teknikleri, bölgede yaşamış olan tüm etnik kökenlerin ortak mirası, yöre halkının yaşam
kültürü, geçmişten günümüze taşınan kültürel alışkanlıkları ve bölgedeki anıtsal
yapıların etkileri bağlamımızdan uzaklaşmadan ele alınmıştır. Devamında çalışma
alanımız olan Behramkale, Korubaşı, Koruoba, Bektaş, Balabanlı, Koyunevi, Bademli
ve Kocaköy’ün mimari dokusu ve bu köylerdeki evlerin özellikleri detaylı olarak
incelenmiştir.
Bu incelemelerin sonucunda belli tipolojilere ulaşılmış, bu tipolojilerin ve detayların
Batı Anadolu konut geleneğindeki yeri, bu bölgede yapılmış diğer araştırmaların
ışığında tespit edilmeye çalışılmış ve konutların kökeninin ilk örneklerine Troya’da
rastlanmış olan ‘megaron’ tipi konutlar olduğu sonucuna varılmıştır. İlaveten,
geleneksel yapılar hakkında yerel ve detaya inen araştırmalar yapmadan genellemeler
yapmanın güvenilir olamayacağı örneklendirilmiştir. Yapıların temel belirleyicileri
coğrafi özellikler, iklim verileri, üretim biçimleri, malzeme olanakları ve geçmişten
gelen kültürel miras ve yapım gelenekleridir.
