Özet:
Bu çalışmada uçağın icadı ile birlikte yaşanan gelişmeler ve yeni bir endüstri olan uçak
sanayinin doğuşu, hem teknolojik hem sosyo-kültürel anlamda havacılık yapılarıyla
incelenmeye çalışılmıştır.
Tezin ilk bölümünde giriş, literatür özeti, amaç, yöntem, kapsam ve hipotez
belirtilmiştir.
Tezin ikinci bölümünde tarih boyunca insanoğlunun uçma uğraşıları ele alınmıştır.
Mitler ve sosyolojik hayaletler vardır. 19. yüzyılda, uçma rüyasının gerçekleştirilmesi
için ivme ilginç bir şekilde hızlanmış ve akabinde 20. yüzyılın hemen başında bu rüya
gerçekleşmiştir. Bu bölümde 20. yy başlarında dünyadaki siyasi gerilimin de üzerinde
durulmuş, yeni teknoloji uçağın bu atmosferdeki rolüne ve önemine kısaca
değinilmiştir. Avrupa ve Amerika'da uçağın icadı ile birlikte yaşanan gelişmeler, yeni bir
endüstri olan uçak sanayii; felsefi, teorik ve pratik yönlerden incelenmeye çalışılmıştır.
Uçağın Batı'da icat edilmesi ve bilimsel-teknolojik altyapının Batı'ya ait oluşu, bu tezi
Batı dışında tutamazdı. Bu nedenle bu bölümde, uçağın hem sembolik önemi hem
havacılık mimarisi incelenmiştir.
Tezin üçüncü bölümünde, Osmanlı İmparatorluğu'nda havacılığın doğuşu ve uçak
sanayii incelenmeye çalışılmıştır. Osmanlı Devleti, 19. yy sonu, 20. yy başlarında varoluş
problemleriyle boğuşmaktayken, uçak icat edilmiştir. Devletin ve ordunun yönetim
kademesinin ileri gelenleri, yeni teknolojiye kayıtsız kalmamıştır. Osmanlı Devleti, Batı
ile eş zamanlı "Havacılık Teşkilatı"nı orduya sokmayı başarmışsa da, kısa bir zaman
içinde Batı'nın gerisinde kalmaya başlamıştır. Bu durumun devletin içinde bulunduğu
zorlu savaş ortamıyla da ilgisi vardır.
Tezin dördüncü bölümünde, Osmanlı İmparatorluğu'nun küllerinden yeniden doğan ve
Osmanlı Devleti'nin devamı niteliğinde olan 1923-1940 arasını kapsayacak şekilde
Türkiye Cumhuriyeti'nde uçak sanayii ve havacılık yapıları incelenmiştir. Bu bağlamda
konu hem askeri hem sivil, hem devlet hem özel sektörü kapsamaktadır. Türk Tayyare
Cemiyeti (T.Ta.C.) (daha sonraki adı Türk Hava Kurumu -THK), Kayseri Uçak Fabrikası,
Türkkuşu, Vecihi Hürkuş Uçak İmalat Tesisleri ve Nuri Demirağ Uçak Fabrikası bu
bölümde incelenen başlıklardandır. Hipotezlerin tez içinde değerlendirilip araştırılması
ile sonuç bölümünde bir takım çıkarımlar yapılmıştır; bugüne kadar kopuk ve pek de
araştırılıp düşünülmeyen bağlantılar saptanmıştır. Bu bilgiler ışığında bir "havacılık
mimarisi"nin ve "havacılık kültürü"nün değerlendirilmesi yapılmıştır.
