Özet:
Sismik açıdan aktif bir bölgede yer alan Türkiye’de; sünek, hafif, sürdürülebilir,
insan sağlığı ve konfor gereksinimlerine uygun yapı sistemlerine gereksinim
vardır. Bu özelliklere uygun, yatay/düşey yüklere karşı rijitlik sağlayan, yenilikçi
çapraz lamine ahşap (CLT) paneller; 1990’larda Avrupa’da geliştirilmiş, 2010 yılı
ile üretimi yaygınlaşmıştır. Deprem etkin bölgelerde kullanımı üzerine yoğunlaşan
araştırmalarda; özellikle, enerji yutabilen metal birleşimlerin geliştirilmesi
amaçlanmaktadır. Ülkemizde ise, CLT panellerin döşeme/duvar uygulamaları
henüz, az sayıda az katlı yapı uygulaması ile sınırlıdır. Bu çalışmada, kapsamlı bir
literatür araştırmasının ardından, Türkiye’de üretilen metal birleşim parçaları
kullanılarak; yapıya etkiyen kuvvetler altında enerji yutabilen CLT panel
birleşimlerinin geliştirilmesine odaklanılmıştır. Tez; Türkiye’de, CLT panel duvar döşeme birleşim davranışını inceleyen ilk deneysel araştırmaları içermektedir.
Araştırma kapsamında öncelikle; birleşimi sağlayan vida ve çivilerin çekme direnci
(çivi/vida tutma dayanımı/sıyrılma/direnci), 50mmx50mmx100mm’lik 200 adet
CLT örnek ile incelenmiştir. Bu kapsamda, el ve tabanca ile uygulanan
halkalı/burgulu çiviler ve ahşap vidasının çekme deneyleri gerçekleştirilmiş,
çekme dirençleri literatürdeki bağıntılar ile karşılaştırılmıştır. Ayrıca, uluslararası
literatür açısından özgünlük taşıyan; fosfat ve reçine kaplamalı halkalı çivilerin
sıyrılma davranışı, çakılma biçimi ve CLT örneğin lif yapısının çekme direncine
etkisi ile çekme enerjileri irdelenmiştir. Yük/enerji-yer değiştirme, birim uzunluğa
ilişkin çekme dayanımı-çekme enerjisi bağıntıları üretilmiştir. En yüksek çekme
direnci; yerli üretim fosfat kaplamalı çivilerde elde edilmiş olup, CLT duvar döşeme birleşim deneylerinde bu çiviler kullanılmıştır.
Birleşim deneyleri, küçük ölçekli ve düşük maliyetli olup, birleşim davranışının
belirlenmesinde öncü niteliktedir. Çivi/vida deneyleri sonrası; gerçek boyutlu beş
CLT duvar-döşeme birleşimi örneği, monotonik deprem yüklerini temsilen çekme
kuvveti altında incelenmiştir. Literatürün değerlendirilmesi ile metal birleşimlerin
seçiminde, ülkemizde uygulanabilir olması esas alınmıştır. Deneylerin
sonucunda; kullanılan yerli üretim güçlendirilmiş köşebent ve levha gibi metal
parçalar ile enerji yutabilen CLT panel birleşimlerinin elde edilebileceği
görülmüştür.
Tezin Birinci Bölümünde; amaç, önem, kapsam ve hipotez aktarılmıştır. İkinci
Bölümde, CLT panel üretimi ve özellikleri; Üçüncü Bölümde, yapı sistemi
elemanları ve yapı kabuğu özellikleri incelenmiştir. Dördüncü Bölümde, yapı
sistemi birleşimleri ile yapı davranışı üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Beşinci
Bölüm, deneysel çalışmalara ayrılmıştır. Altıncı Bölümde, sonuçlar ve öneriler
sunulmuştur.
Bu çalışmanın; ülkemizde CLT panel yapı sistemi üzerine kuramsal ve deneysel
bilgi eksikliğinin giderilmesine katkı sağlayarak, depreme dayanıklı ahşap çok
katlı yapı tasarımı ve uygulamalarına öncülük edebileceği varsayılmaktadır.