Özet:
Geç Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyetin ilk yıllarını kapsayan bu araştırma dönemin
mimarları, bu mimarlar tarafından kurulan bürolar ve dönemin mimarlık ortamını
araştırmayı hedeflemektedir. Çalışma, geç Osmanlı döneminden başlayarak,
Osmanlı başkentinde faaliyet gösteren yabancı, gayrimüslim, Levanten ve
Müslüman Osmanlı mimarlarının tespit edilmesi ile başlamıştır.
İkinci bölümde, Osmanlı Devleti’nde 19.yy ile birlikte mimarlık örgütünün
kurumsal yapısında gerçekleştirilen değişiklikler incelenmektedir. Hassa Mimarlar
Ocağı’nın kaldırılması ve Ebniye-i Hassa Müdürlüğünün kurulması dönemin ilk
kurumsal yapı değişikliği olarak göze çarpar. Bu dönem gayrimüslim kalfalar ve
sefaretler aracılığı ile başkente gelen yabancı ve Levanten isimlerin mimarlık
faaliyetlerine katıldıkları bir dönem olarak öne çıkar. Yüzyılın son çeyreğinde
kurulan Sanayi-i Nefise-i Şahane Mektebi ve Mühendishane mimarlık
faaliyetlerine katılacak yeni isimlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır.
Geç Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyetin ilk yılları boyunca başkentte etkin olan
mimarları ve bu kişiler tarafından kurulan mimarlık bürolarını tespit etmek için
Annuaire Oriental Yıllıklarında yer alan mimar isimleri, bulundukları ev veya
han/pasaj adresi ve bu adresin kent içerisindeki konumu ile birlikte listelenmiştir.
Buradan elde edilen verilerle, han ve pasajlar bünyesinde faal olan mimarlara ait
bürolar, han ve pasaj adı altında mimarların bürosunun bulunduğu yıl ile birlikte,
hanların kent içerisindeki konumlarının Goad ve Pervitich haritalarında
işaretlenmesi ile birlikte verilmiştir.
Üçüncü bölümde, Cumhuriyet sonrası dönemin mimarlık ortamı ve Güzel Sanatlar
Akademisi Mezunu mimarlar ve bu mimarlar tarafından kurulan mimarlık büroları
incelenmiştir. Güzel Sanatlar Akademisi Mezunu mimarlar arasında mimarlık
tarihi literatüründe çok sayıda yayında kendine yer bulan isimlerin yanında bu
isimlere göre daha az tanınan mimarların biyografileri de oluşturulmuştur. Bu
mimarların mesleki kariyerleri araştırılmış, projeleri, yapılarının dökümü
yapılmış, bulundukları görevler ve yayınları tespit edilmiştir. Bu mimarlar
tarafından kurulan mimarlık büroları Türkiye’de Cumhuriyet’in ilanından sonra
mezun olan mimarlar tarafından kurulan bürolar olması bakımından önemlidir.
Büroların ortaklık yapıları, varsa projeleri ve yapıları belirlenmiş, sicil gazetesi
kayıtlarında yer alan kuruluş ve fesih ilanları doğrultusunda faaliyet dönemleri
belirlenmiştir.
